امروز اینجاییم تا به معرفی محوطه سازی ژاپنی بپردازیم. این سبک از محوطه سازی همانطور که از نامش پیداست منسوب به کشور ژاپن است و فلسفه‌ای بسیار دقیق و در عین حال جذابی دارد؛ به طور خلاصه در زمان‌های قدیم اصلی‌ترین رسالت باغ‌های ژاپنی قبل از زیباسازی محیط، ایجاد فضایی دلنشین و عجین شده با طبیعت به منظور ارتقای آرامش روح و انجام مراقبه بوده است و در راستای دستیابی به این اهداف، المان‌های باغ‌های ژاپنی در کنار هم قرار می‌گرفتند.
در این مقاله 🍃 ایده سبز به عنوان مجری محوطه سازی ژاپنی، قصد دارد تا به بررسی زیر و بم این سبک از محوطه سازی بپردازد و شما را با راز و رمزهای سبک ژاپنی آشنا سازد؛ بنابراین اگر مایلید تا یک محوطه بهشتی و در عین حال آرامش‌بخش داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم به هیچ عنوان این مقاله را از دست ندهید.
فلسفه محوطه سازی ژاپنی
محوطه سازی ژاپنی | Japanese Landscaping سبکی پر از معنا و مفهوم است و اصلی‌ترین ویژگی آن استفاده از عناصر اربعه در روند محوطه سازی میباشد. بنا بر عقیده ژاپنی‌ها، عناصر طبیعت انرژی‌های خاصی دارند و جمع آوری این عناصر در کنار یکدیگر به نحوی سبب ایجاد و گسترش حس آرامش در مقیاسی وسیع خواهد شد. بر همین اساس در این مدل از منظرسازی متریال‌ها کاملاً هدفمند انتخاب می‌شوند و کوچک‌ترین عضوِ این مجموعه نیز رسالتی بزرگ بر عهده دارد. از این رو طراحی باغ ژاپنی به معنای واقعی به این راحتی‌ها نیست و به دانش و اصول خاص خود احتیاج دارد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
ویژگی‌های طراحی محوطه به سبک ژاپنی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید در محوطه سازی ژاپنی، سنگ‌ها اصلی‌ترین المان‌ها هستند و بیش از گیاهان و دیگر عناصر کاربردی در این زمینه اهمیت دارند اما با این وجود همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، تمامی متریال‌ها و المان‌های کاربردی در روند طراحی باغ ژاپنی مکمل یکدیگر هستند و در جهت یکپارچه سازی و متمرکز ساختن انرژی‌های پنهانِ عناصرِ موجود در باغ انتخاب می‌شوند.
علاوه بر سنگ‌ها، المان‌هایی از قبیل آبگیر، پل و فانوس نیز از دیگر شاخصه‌های برجستۀ باغچه‌های ژاپنی هستند که هر کدام بنابر رسالتی که بر عهده دارند، در جایگاه مناسب خود قرار خواهند گرفت. البته امروزه و در کشورهایی غیر از ژاپن، صرفاً ظاهرسازی و تقلید از باغچه ژاپنی مورد هدف قرار می‌گیرد و پیروی از فلسفه سبک ژاپنی چندان جدی گرفته نمی‌شود. اما با این حال برای داشتن یک محوطه ژاپنی باید با عناصر کاربردی در این سبک آَشنا باشید و از آنها در طول اجرا استفاده کنید.
اصول و عناصر کاربردی در طراحی باغ ژاپنی
محوطه سازی ژاپنی از اصول خاصی پیروی می‌کند و با دیگر انواع محوطه سازی‌ها تا حدودی تفاوت دارد اما با این حال، همچنان اجرای فضای سبز و استفاده گیاهان و درختان در کنار دیگر المان‌ها به قوت خود باقیست و صرفاً با تغییرات اندکی همراه میباشد. در طراحی باغچه ژاپنی همواره تلاش می‌شود تا تعادل میان عناصر سخت و نرم بکار رفته شده در باغ حفظ شود و به نوعی قانون اعتدالِ طبیعت به اجرا در بیاید.
برای درک بهتر این موضوع در ادامه قرار است تا به بررسی اصول طراحی محوطه به سبک ژاپنی بپردازیم و با المان‌ها و عناصر خاص این سبک بیشتر آشنا شویم.
🌿 گونه‌های مختلف گیاهی
یک باغ بدون حضور گیاهان هرگز تکمیل نمی‌شود و معنای واقعی باغ را به خود نمی‌گیرد، بنابراین قبل از اینکه با عناصر ویژه در طراحی باغچه ژاپنی آشنا شویم، ابتدا به سراغ بررسی عنصر حیاتی تمامی باغ‌ها، یعنی گیاهان می‌رویم.
گیاهان مناسب باغ ژاپنی
در طراحی محوطه به سبک ژاپنی، شما محدودیتی برای انتخاب گیاهان ندارید و برای شبیه سازی بیشتر با محوطه‌های طبیعی، می‌توانید از انواع گونه‌های گیاهی استفاده کنید؛ اما در این میان بعضی از گیاهان به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارند، علاوه بر اینکه محوطه شما را زیباتر نشان می‌دهند، سبب پایداری و افزایش طول عمر آن نیز خواهند شد. از این رو بد نیست که با برخی از این گیاهان بیشتر آشنا شویم.
🌵 گیاهان مقاوم به کم آبی
محوطه سازی ژاپنی سبکی پایدار است و به تغییر و تحول چندان علاقه‌ای ندارد، بنابراین برای اینکه این پایداری حفظ شود، حتماً از گیاهان مقاوم به کم آبی و بدون خزان در طراحی فضای سبز باغ استفاده کنید. بدین منظور شما می‌توانید گیاهانی نظیر یاس هلندی، بگونیا، زرشک زینتی یا پیچ امین الدوله را بکار ببرید.
🌱 چمن
چمن‌ها تکمیل کنندۀ بستر این باغ‌ها هستند و در کنار سنگریزه‌ها یک مسیر فوق‌العاده جذاب را خلق می‌کنند. همچنین به یاد داشته باشید که به منظور پایداری فضای سبز و حفظ زیبایی محوطه، حتماً از چمن‌های مقاومی مثل کیکویو استفاده کنید.
🌲 مخروطیان
اصلی‌ترین گونه گیاهی در باغچه ژاپنی، گونه مخروطیان میباشد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم حتماً از انواع درختان کاج و سرو در محوطه سازی خود استفاده کنید تا بدین ترتیب پروسه اجرا به سبک ژاپنی نزدیک‌تر شود.
🌹 گل‌های معطر
در محوطه سازی ژاپنی، به منظور احیای عطر خوش طبیعت در فضای باغ همواره از گیاهان معطر نظیر اسطوخودوس، موگه و گل یاس استفاده می‌شود.
🎋 درختچه‌های تزئینی
بخش عظیمی از جلوه و زیبایی باغ‌های ژاپنی مربوط به درختچه‌های تزئینی میباشد. این درختان با طرح و رنگ‌های جذابی که دارند، جلوه‌ای بهشتی به فضای باغ می‌بخشند و این‌گونه خاص بودن باغ را به رخ می‌کشند. معروف‌ترین درختچه‌های زینتی کاربردی در طراحی باغ ژاپنی عبارتند از: درختچه افرا قرمز، مگنولیا و پیچ امین الدوله.
🪨 استفاده از انواع مختلف سنگ
حضور سنگ به عنوان اصلی‌ترین عنصر در طراحی باغ ژاپنی بسیار حائز اهمیت است. در این سبک از محوطه سازی تمامی انواع سنگ‌ها اعم از سنگ‌ریزه، قلوه سنگ، تخته سنگ و حتی صخره‌های سنگی نیز حضور دارند و در جایگاه مناسب خود قرار می‌گیرند. همچنین نکته حائز اهمیت اینجاست که نحوۀ قرارگیری این سنگ‌ها باید به گونه‌ای باشد که به هیچ عنوان احساس مصنوعی بودن را القا نکند و کاملاً طبیعی بنظر برسد.
حال ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که دلیل اهمیت فوق‌العاده زیادِ سنگ در طراحی محوطه به سبک ژاپنی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که سبک ژاپنی، سبکی سمبلیک و نمادین است و از آنجایی که اجرای تمامی جزئیات طبیعت در یک محوطه محدود امکان‌پذیر نیست، در این سبک از سمبل‌های آنها استفاده می‌شود.
به عنوان مثال شما در وسیع‌ترین محوطه سازی‌ها نیز هرگز نمی‌توانید کوه‌ها یا صخره‌ها را به اجرا در بیاورید، اما در مقابل می‌توانید آنها را به نوعی شبیه سازی کنید و از نمادها یا المان‌های مشابه استفاده کنید. فلسفه استفاده از سنگ در محوطه سازی ژاپنی نیز به همین موضوع باز می‌گردد و هر سنگ بنابر ظاهر خود نماد خاصی از اجزای طبیعت میباشد. مثلاً سنگ‌های ایستاده سمبل کوه‌ها هستند و قدرت و جاودانگی را یادآور می‌شوند و سنگ‌های کوتاه و پهن نماد تپه‌ها هستند.
🏮 استفاده از فانوس
یکی دیگر از مهم‌ترین اجزای باغ‌های ژاپنی، فانوس‌های سنگی یا آویز می‌باشند که در جای جای باغ دیده می‌شوند و به نوعی دعوت کنندۀ عنصر آتش به باغ هستند. این فانوس‌ها همچنین سمبلِ امیدواری و روشنایی‌بخشِ مسیرهای تاریک و پرپیچ و خم نیز می‌باشند و به عنوان یک المان بسیار ارزشمند و مقدس شناخته می‌شوند.
در طراحی محوطه به سبک ژاپنی به هیچ عنوان از سیستم نورپردازی فضای سبز پیچیده استفاده نمی‌شود و تلاش بر این است که عناصر مصنوعی و انسانی از محوطه دور باشند تا ماهیت طبیعی آن حفظ شود؛ اما از آنجایی که این روزها صرفاً شبیه سازی و تقلید از محوطه سازی ژاپنی انجام می‌گیرد، شما می‌توانید از سیستم‌های نوری مشابه با فانوس استفاده کنید تا بدین ترتیب هم قوانین سبک ژاپنی را رعایت کرده باشید و هم محوطه خود را بدون دردسر روشن کنید.
🌊 خلق جریان آب
به منظور حضور دومین عنصر طبیعت در محوطه سازی ژاپنی، همواره به نحوی جریانی از آب در سطح باغ ژاپنی جاری می‌شود و در قسمت‌هایی از باغ که امکان برقراری جریان آب وجود ندارد، از آبگیرها یا حوض‌های سنگی استفاده می‌شود. البته امروزه در محوطه سازی‌های نوین، در برخی موارد بجای طراحی آبگیر، آبنماهای سنگی بکار برده می‌شود.
🌉 طراحی پل چوبی
باغ‌های ژاپنیِ واقعی معمولاً مساحت وسیعی دارند و از چندین قسمت تشکیل شده‌اند. بر همین اساس به منظور برقراری ارتباط میان این بخش‌ها و عبور از برکه‌های آب، پل‌های چوبی یا سنگی بسیار زیبایی در مسیر قرار داده می‌شود. البته استفاده از پل چوبی در محوطه‌سازی‌هایی با فضای محدود قابل چشم پوشی است و الزام چندانی مبنی بر اجرای آن نیست؛ اما توجه داشته باشید که اگر مایل به داشتن چنین پل‌هایی هستید حتماً حتماً پل‌هایی با متریال چوب یا سنگ انتخاب کنید چرا که در باغچه ژاپنی خبری از فلز و دیگر متریال‌های صنعتی نیست و تمامی اجزا ماهیتی طبیعی دارند.
👣 مسیرهای سنگی
در طراحی محوطه به سبک ژاپنی تقریباً 90 درصد از کف باغ توسط شن‌ها و سنگریزه‌ها پوشیده شده و مابقی آن بوسیلۀ چمن تکمیل می‌شود. در این میان به منظور طراحی مسیرهای رفت و آمد، از تخته سنگ‌های کوچک و بزرگ استفاده می‌شود تا ماهیت طبیعی بودن باغ حفظ شود و ساختار مصنوعی پیدا نکند.
طراحی باغ ژاپنی در محوطه‌های کوچک
هنگامی که صحبت از محوطه سازی می‌شود، ناخوداگاه تصویر فضاهای بزرگ و وسیع در ذهن ما نقش می‌بندد و بر همین اساس بسیاری از افراد گمان می‌کنند که داشتن نمونه‌ای از باغ‌های ژاپنی در محیط‌های کوچک غیرممکن است. اما باید بگوییم که این تصور کاملاً غلط است و شما می‌توانید در کوچک‌ترین فضاها نیز نمونه‌ای از یک باغ ذن رویایی و جذاب داشته باشید؛ بدین منظور کافیست تا یکی از دو ایده زیر را انتخاب کنید.
1. آتریوم
برای خلق یک باغ ژاپنی الزاماً نیازی به فضای باز یا محوطه‌های وسیع ندارید، بلکه شما می‌توانید با طراحی یک آتریوم حرفه‌ای، به راحتی نمونه‌ای از یک باغچه ژاپنیِ واقعی را در فضای داخلی نیز داشته باشید.
2. استفاده از باغ‌های ژاپنی مینیاتوری
اگر از طرفداران سبک ژاپنی هستید، می‌توانید نمونه‌های بسیار جذاب و مینیاتوری باغ‌های ژاپنی را خریداری کنید و در هر مکانی که مایل هستید قرار دهید.
کلام پایانی
در میان ایده‌های متنوع منظرسازی، محوطه سازی ژاپنی این روزها به یکی از پرطرفدارین طرح‌ها تبدیل شده و بدلیل حداقل استفاده از مصالح مصنوعی و نزدیکی بیشتر با طبیعت، جایگاه بسیار ارزشمندی پیدا کرده است. از این رو سعی کردیم تا در این گفتار به بررسی اصول و قواعد این سبک از محوطه سازی بپردازیم و شما را با این سبک جذاب بیشتر آشنا کنیم.
در پایان چنانچه سوالی دارید و یا مایل به اجرای این نوع از منظرسازی هستید، کافیست با متخصصان ایده سبز تماس 📞 حاصل فرمایید.