گیاهان محور اصلی خدمات محوطه سازی هستند و در دنیای بی‌انتهای گیاهان فضای سبز تنوع گونه‌‌ایِ بالایی وجود دارد که هر کدام بنابر شرایط قابل بهره‌برداری هستند. در این مقاله به سراغ یک گونه‌ی محبوب و جذاب از درختچه‌های زینتی می‌رویم که با نام زرشک زینتی شناخته می‌شود. از آنجاکه این گونه کاربرد زیادی در فضای سبز شهری و خصوصی دارد و از گونه‌های مورد علاقه ما در پروژه‌های محوطه سازی است، شناخت آن خالی از لطف نخواهد بود. برای آشنایی با درخت زرشک زینتی با 🍃ایده سبز همراه باشید.
آشنایی با زرشک زینتی
زرشک زینتی که با نام علمی Berbrries Thunberjii یا زرشک ژاپنی شناخته می‌شود، یکی از گیاهان بومی ژاپن است که امروز در مناطق اطراف تهران، کرج، کرمان و اصفهان هم به‌عنوان یک درخت زینتی کاشته می‌شود. این درختچه‌ی زیبا دارای برگ‌های بیضی شکل با تناژ رنگ قرمز و زرشکی به همراه گل‌های زرد رنگ است و بواسطه هارمونی رنگی فوق‌العاده زیبایی که در ترکیب با سایر گیاهان و درختچه‌ها ایجاد می‌کند، یکی از پرطرفدارترین درختچه‌های زینتی فضای سبز بشمار می‌رود.
زرشک بربریس معمولاً در بهترین حالت رشد خود به ارتفاع 1 متر می‌رسد و بر همین اساس یکی از گیاهان منتخب برای محوطه‌سازی فضاهای نچندان وسیع است. در حقیقت زرشک ژاپنی جزء گیاهان مقاوم فضای سبز می‌باشد که در برابر سرما، گرما و خاک‌های نامرغوب نیز دوام می‌آورد و به نوعی خود را سازگار می‌کند و بر همین اساس جزء گیاهان زینتی با ارزش محسوب می‌شود.
کاربردهای زرشک زینتی
اولین کاربرد درختچه زرشک زینتی همانطور که از نامش پیداست، استفاده از آن به عنوان یک گیاه زینتی در طراحی پروژه‌های محوطه سازی است. از جهت دیگر این یاقوت سرخ فضای سبز بدلیل اندازه مناسب و همچنین خارهای تیزی که دارد همانند یک حفاظ عمل می‌کند و یکی از بهترین گزینه‌های ممکن برای طراحی پرچین بشمار می‌رود.
علاوه بر کاربردهای زینتی، برخی از محصولات درختچه زرشک بربریس در قالب طعم دهنده غذایی نیز استفاده می‌شوند و برخی دیگر با توجه به خواص ضد سرطان بودن و کاهش قند خون و کلسترول، در صنعت داروسازی نیز کاربرد دارند. استفاده زرشک زینتی در رنگرزی الیاف و پنبه نیز بسیار رایج است.
شرایط نگهداری از درختچه زرشک بربریس
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، زرشک زینتی در محوطه سازی شرایط نگهداری چندان پیچیده‌ای ندارد و به همین دلیل جزء گیاهان زینتی پرطرفدار محسوب می‌شود اما با این وجود در ادامه پنج مورد از اصلی‌ترین نیازهای زندگی گیاهان را برای درختچه زرشک زینتی بررسی خواهیم کرد.
🌞 نور:
تمایل به نور در میان اعضای خانواده زرشک زینتی کمی متفاوت است چرا که بعضی از واریته‌های زینتی با زندگی در سایه مشکلی ندارند اما برخی دیگر از گونه‌ها (خصوصاً گونه‌هایی که میوه تولید می‌کنند) برای شادابی و سلامت بیشتر، زندگی در آفتاب را به سایه ترجیح می‌دهند و بهتر است تا در محیط‌های کاملاً آفتاب‌گیر یا حداقل نیمه آفتاب کاشته شوند. (منظور از محیط‌های کاملاً آفتاب‌گیر یعنی محیط‌هایی که حداقل به مدت 7 الی 8 ساعت از روز در معرض تابش مستقیم خورشید هستند و محیط‌های نیمه آفتاب یعنی محیط‌هایی که حداقل 4 ساعت از روز را در معرض آفتاب قرار می‌گیرند)
💧 آب:
درختچه زرشک زینتی یکی از درختان مقاوم در برابر کم آبی است و به طور طبیعی به مقدار آبیاری زیادی احتیاج ندارد اما بنابر نظر متخصصان، بهتر است تا در سال‌های اولیه کاشت به منظور تقویت ریشه، تقریباً هر 12 روز یکبار آبیاری انجام شود.
🌱 خاک:
کم توقع بودن زرشک بربریس در انتخاب نوع خاک بسترشان نیز مشهود است، این درختچه‌های مقاوم در هر نوع خاکی زندگی می‌کنند اما با این حال برای حفظ سلامت و شادابی گیاه بهتر است تا از خاک‌های لومی استفاده شود.
🌡️ دما:
این یاقوت سرخ توانایی تحمل سرما تا دمای 23- درجه سانتیگراد را دارد اما در مقابل، تابستان‌های شدیداً گرم و خشک را تاب نمی‌آورد بنابراین چنانچه در مناطق بسیار گرم هستید، پیشنهاد می‌کنیم درختچه زرشک بربریس را در محیط‌هایی که حداقل ساعاتی از روز را در سایه قرار می‌گیرند بکارید.
💩 کود و مواد مغذی:
زرشک زینتی در زمینه احتیاجات به مواد مغذی نیز بسیار قانع است و به منظور بازدهی بیشتر این درختچه، تقریباً هر دو سال یکبار و در فصول سردی از قبیل پاییز یا زمستان از کودهای حیوانی استفاده می‌شود.
روش تکثیر زرشک زینتی
زرشک زینتی همانند اکثر گیاهان از سه روش کاشت بذر، قلمه زنی و پاجوش قابل تکثیر است که در ادامه به بررسی هر یک از این روش‌ها خواهیم پرداخت.
🍃 کاشت بذر:
تکثیر زرشک بربریس از روش کاشت بذر به قدری راحت و آسان است که برخی اوقات بسیاری از این درختچه‌ها به سبب گسترش و پراکندگی طبیعی بذرها و بدون دخالت انسان عمل می‌آیند.
با این حال چنانچه قصد دارید تا از روش کاشت بذر به منظور تکثیر این گیاه استفاده کنید، کافیست تا بذرها را به مدت 15 تا 30 روز در دمای 4 درجه سانتیگراد قرار دهید و سپس به کاشت اقدام کنید (بهتر است بذرها را در فصل پاییز بکارید تا در فصل بهار شاهد جوانه زنی باشید).
🍃 قلمه زنی:
از دیگر روش‌های رایج تکثیر زرشک زینتی، می‌توانیم به روش قلمه زنی اشاره کنیم. در این روش معمولاً از قلمه نیمه خشبی به طول 15 سانتی‌متر استفاده می‌شود. در ادامه باید برگ‌های یک دوم انتهایی قلمه را حذف کنید و برای ریشه زایی، آن‌ها را در بستری که از زهکشی و رطوبت خوبی برخوردار است قرار دهید (بدین منظور می‌توانید از ترکیب خاک پرلیت و شن استفاده کنید).
سپس به منظور حفظ رطوبت، یک پلاستیک بی‌رنگ و شفاف را بر روی قلمه‌ها بکشید و گلدان حاوی قلمه‌ها را به دور از تابش مستقیم آفتاب و در دمای 22 درجه سانتیگراد قرار دهید و منتظر ریشه زایی باشید.
پروسه ریشه زایی زرشک بربریس معمولاً 6 هفته طول می‌کشد و در نهایت هنگامی که ریشه‌ها به اندازه مناسبی رسیدند (تقریباً 3 سانتی‌متر) می‌توانید جابجایی را انجام دهید.
🍃 پاجوش:
برای تکثیر گیاه بدین روش کافیست تا پاجوش‌های قدیمی‌تر (تقریباً 3 ساله) را از گیاه اصلی جدا کنید و در فضای جدید بکارید.
انواع زرشک زینتی
به طور کلی درختچه زرشک بربریس بر اساس وضعیت دانه و وضعیت ریزش برگ‌ها طبقه بندی می‌شود. از نظر وضعیت دانه، این گیاه به دو نوع دانه دار و بدون دانه تقسیم می‌شود که به طور معمول واریته‌های زینتی از نوع دانه دار و واریته‌هایی که در صنعت و آشپزی کاربرد دارند از نوع بدون دانه هستند.
در طبقه بندی دوم که بر اساس وضعیت ریزش برگ‌ها می‌باشد این درختچه به دو دسته خزان دار و همیشه سبز تقسیم می‌شود اما به طور معمول، اکثریت اعضای این خانواده از نوع خزان‌دار هستند و درصد کمی از آن‌ها همیشه سبز می‌باشند که برای محوطه سازی فضاهای سبز بکار می‌روند.
آفات تهدید کننده زرشک بربریس
این درختچه نیز همانند تمامی گیاهان فضای سبز در معرض آفات گیاهی از قبیل شته‌ها و کنه‌ها قرار دارد اما در میان آفات، بیش از همه حشرات سپردار به این گیاه علاقمند هستند و در صورت عدم سم‌پاشی به موقع می‌توانند گیاه را از پای درآورند.
کلام پایانی
گیاهان زینتی و مقاوم فضای سبز در حقیقت گیاهان با ارزش و دست و دلبازی هستند که با هزینه‌ای بسیار ناچیز به محوطه شما زیبایی می‌بخشند و گاهاً سودآور نیز هستند!
زرشک بربریس یکی از همین گیاهان زینتی‌ست که علاوه بر افزایش جلوه و جذابیت محیط و ایجاد یک فضای سبز پایدار، با محصولات مفیدی که ارائه می‌دهد برای شما سود به ارمغان می‌آورد و نقشی بیش از یک گیاه زینتی ایفا می‌کند بنابراین اگر مایل به داشتن یک فضای سبز زیبا و در عین حال با دوام هستید پیشنهاد می‌کنیم حتماً جایی برای این درختچه ارزشمند در نظر بگیرید.
در پایان، چنانچه در رابطه با درختچه زرشک زینتی سوالی دارید، کافیست تا با متخصصان ما در مجموعه ایده سبز تماس حاصل بفرمایید.