از آنجاکه در اقلیمی گرم‌وخشک زندگی می‌کنیم، دوام محوطه سازی یا لنداسکیپینگ به تامین آب و مدیریت منابع آبی وابسته است. بنابراین برای محوطه سازان و کسانی که دغدغه صرفهجویی در مصرف آب دارند، شناخت بهترین سیستم آبیاری فضای سبز ضرورت پیدا می‌کند.
🍃 ایده سبز در ادامه به بررسی مباحث مرتبط با راه‌اندازی سیستم‌های آبیاری، دغدغه‌های فعالان این حوزه و بررسی روش‌های سنتی و مدرن آبیاری فضای سبز می‌پردازد تا درنهایت، بهترین روش آبیاری فضای سبز را مشخص کند؛ خوشحال می‌شویم تا انتها ما را همراهی کنید. 🙂
در ادامه این مقاله خواهید خواند:
✔️ تعریف سیستم آبیاری فضای سبز
✔️ مراحل طراحی سیستم آبیاری فضای سبز
✔️ سیستم آبیاری هوشمند و مزایای آن
✔️ کاهش مصرف آب با سیستم آبیاری هوشمند
✔️ انواع سیستم آبیاری فضای سبز
✔️ آشنایی با بهترین سیستم آبیاری فضای سبز
✔️ شرکت مجری سیستم‌های آبیاری هوشمند
سیستم آبیاری فضای سبز؛ تعاریف
آبیاری فضای سبز به معنای برنامه‌ریزیِ جریانی مصنوعی از آب و مواد معدنی به‌منظور تغذیه پوشش گیاهی زنده در محوطه سازی است به گونه‌ای که ضرورت مداخله انسان به حداقل رسیده و نیازهای بنیادین خاک و گیاه به‌طور کامل برطرف شود. هدف در راه‌اندازی سیستم آبیاری فضای سبز (Green Space Irrigation System) توزیع یکپارچه و جلوگیری از اتلاف منابع حین آبیاری است تا فضای سبز شاداب‌تر، کارآمدتر و بادوام‌تر ایجاد شود.
توجه به این نکته ضروری است که بدون تعریف سیستم آبیاری، هیچ فضای سبزی کامل نیست و حتی کلیت محوطه سازی در معرض خطر قرار می‌گیرد. ممکن است طراحی سیستم آبیاری ابتدایی باشد اما مادامی که به تحقق اهداف پروژه کمک کند، با آن در تناسب باشد و صرفه اقتصادی داشته باشد، پایبندی به آن واجب است.
سیستم آبیاری فضای سبز به دنبال آن است که با رویکردی هوشمندانه، به اندازه نیاز گیاه به آن آب‌رسانی کند؛ نه بیشتر و نه کمتر! گیاهانی که به میزان کافی آب دریافت می‌کنند، نه‌تنها سالم‌تر و شاداب‌تر هستند و طولانی‌تر عمر می‌کنند، که توانایی جذب دی‌اکسیدکربن (CO2) و تولید اکسیژن (O2) بیشتری نیز دارند. خاکی که رطوبت کافی داشته باشد، فصول گلدهی گیاه را طولانی‌تر نموده و تنوع گیاهی گسترده‌تری را پذیرا است.
از سوی دیگر، یک سیستم آبیاری فضای سبز هوشمند با بهره‌گیری از منابع رایگان آب همچون روان‌آب‌ها، مانع از هدر رفتن آب شده و آن را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به چرخه باز می‌گرداند.
مراحل طراحی سیستم آبیاری فضای سبز
برخلاف روش‌های سنتی آبیاری فضای سبز که بسیار بی‌هدف و غیراقتصادی هستند و به بحران منابع آبی دامن می‌زنند، طراحی یک سیستم آبیاری مدرن مزایای فراوانی برای فضای سبز، کارفرما و سیستم شهری در بردارد. در قسمت بعدی به این مزایا به‌طور روشن اشاره شده اما قبل از آن اجازه دهید مراحل طراحی سیستم آبیاری فضای سبز را نام ببریم.
1️⃣ اگر فضای سبز هنوز به مرحله اجرا نرسیده، نقشه آن به طور کامل طرح‌ریزی و سیستم آبیاری با هماهنگی طراح در دل آن پیاده می‌شود. درصورتی‌که هدف اجرای سیستم آبیاری محوطه سازی برای پروژه‌ای به اتمام رسیده باشد، پس از بررسی دقیق نقشه، نوع پوشش گیاهی، شرایط جوی و دخالت دادن سایر فاکتورها و فیلترها، سیستم آبیاری مناسب تعریف می‌شود.
2️⃣ میزان آب مورد نیاز تعریف و منابع تامین آن مشخص می‌شود.
3️⃣ محل قرارگیری تجهیزات کنترلی و اجرایی مثل لوله‌ها، تیوپ‌ها و سایر عناصر مشخص می‌شود.
4️⃣ پیشبینی‌های لازم برای کنترل روان‌آب‌ها انجام می‌شود.
5️⃣ لوازم و تجهیزات ضروری خریداری می‌شود.
6️⃣ سیستم توسط تیم متخصص به اجرا درمی‌آید.
7️⃣ سیستم آبیاری کنترل شده و ایرادات آن رفع می‌شود.
سیستم آبیاری هوشمند فضای سبز و مزایای آن
سیستم‌های آبیاری فضای سبز تنوع بالایی دارند و از شیوه‌های سنتی تا تکنولوژی‌های پیشرفته را شامل می‌شوند. در تکنیک آبیاری هوشمند فضای سبز، از سنسورهایی با دقت بالا برای مدیریت و توزیع جریان آب استفاده می‌کنیم. در سیستم آبیاری هوشمند بسته به تکنولوژی مورد استفاده، امکان تعریف برنامه آبیاری بر اساس پارامترهایی چون فصل، شرایط جوی، نوع گیاه، رطوبت خاک و ... فراهم می‌شود. مزایای استفاده از سیستم آبیاری هوشمند در محوطه سازی را در ادامه می‌بینید:
✅ نظارت و کنترل شبانه‌روزی
✅دقت بالا در مقایسه با سیستم‌های آبیاری سنتی
✅ انعطاف‌پذیری و متناسب‌سازی سیستم با توپوگرافی زمین و نیاز گیاه
✅ کاهش نیاز به نیروی انسانی
✅ کنترل خودکار اسپیرینکلرها یا آبپاش‌ها جهت تعیین نوع آبیاری (قطره ای، بارانی و ...)
✅ استفاده آسان بدون نیاز به تخصص یا آموزش
✅ رفع محدودیت‌های منتسب به مساحت تحت آبیاری
✅ کنترل از راه دور
✅ قابل اجرا در محوطه‌سازی‌های مجزا با کنترل مرکزی
✅ کاهش قابل توجه مصرف آب
✅ تضمین شادابی و طول عمر پوشش گیاهی
سیستم آبیاری چگونه به صرفه جویی در مصرف آب منجر می‌شود؟
باورتان می‌شود هنوز هم در بعضی سیستم‌های سبز یک باغبانِ شلنگ به دست داریم که سعی دارد آب را با فشار روی گیاهان بپاشد یا شیلنگ را پای درخت رها کرده و اجازه دهد یک دریاچه در سطح خاک تشکیل شود!
در محوطه سازی هوشمند اینگونه روش‌ها را منقضی شده می‌پنداریم و تلاش می‌کنیم به جای به‌کارگیری طولانی مدت نیروی کار برای کارهای خسته‌کننده، نقش آن را به نقش ناظر و کنترلرگر ارتقاء داده و آبیاری محوطه سبز را به یک سیستم مرکزی برنامه‌ریزی شده و با دقت و سرعت بالا واگزار کنیم.
درمجموع فرقی ندارد کدام نوع سیستم آبیاری را در محوطه سازی فضای سبز خود بکار بگیرید، در هر صورت اگر این سیستم اصولی و توسط شخص متخصص پیاده سازی شده و با نیازهای پروژه شما در تناسب باشد، منجر به صرفه جویی چشم‌گیری در مصرف آب خواهد شد.
در تمامی انواع سیستم آبیاری فضای سبز، یکی از اهداف مورد نظر ما کاهش مصرف آب و هدفمند کردن سیستم آبیاری است به‌شکلی که کم‌وبیش در تمام روش‌ها بحث صرفه جویی در مصرف آب رخ می‌دهد. این موضوع در دو بعد قابل اجراست؛ اول اینکه با آبیاری در نزدیکی سطح خاک و حتی ریشه، مانع تبخیر آب شده و آن را بهتر به نقطه هدف می‌رسانیم و دوم با کاهش دامنه آبیاری که معمولا بی‌هدف بوده و تنها به علف‌های هرز خدمت می‌کند، کاهش قابل توجهی در حجم آب مور نیاز برای هر مرحله آبیاری رقم می‌زنیم.
انواع سیستم آبیاری فضای سبز کدامند؟
سیستم‌های آبیاری مدرن تنوع بالایی دارند که هر کدام بسته به شرایط قابل پیاده‌سازی هستند. قبل از اینکه تصمیم بگیرید بهترین سیستم آبیاری فضای سبز برای پروژه شما کدام است، باید با ویژگی‌های هر سیستم آشنا شوید؛ نیازها، بودجه و محیط تحت آبیاری را بررسی کنید، از یک متخصص سیستم آبیاری فضای سبز مشاوره بگیرید و سپس تصمیم‌گیری کنید. در ادامه بیشتر با این تنوع آشنا می‌شوید.
💧 سیستم آبیاری سنتی فضای سبز
این روش را حتی نمی‌توان یک سیستم نامید! منظور از آبیاری سنتی فضای سبز همان روشی است که از گذشته برای آبیاری محوطه‌های سبز استفاده می‌شده. روشی پرهزینه، زمان‌بر، بسیار بسیار پرمصرف و غیر اصولی که در شرایط فعلی باید آن را کلا به فراموشی سپرد و با سیستم‌های آبیاری مدرن جایگزین کرد.
واقعیت این است که امروز حتی اگر بخواهید هم سیستم آبیاری سنتی برای شما جواب نمی‌دهد. این روش را نهایتا بتوان برای محوطه سازی‌های خصوصی، آن هم در اسکیل بسیار محدود به کار برد. البته به عنوان مجری فضای سبز حتی در این موارد هم آبیاری سنتی را توصیه نمی‌کنیم. 😕
💧 سیستم آبیاری بارانی فضای سبز (Sprinkler Irrigation)
متداول‌ترین روش در آبیاری فضای سبز، استفاده از سیستم آبیاری بارانی است که یکی از روش‌های نیمه-هوشمند برای آبیاری محوطه‌های سبز محسوب می‌شود. سیستم آبیاری بارانی یا sprinkler Irrigation مجموعه گسترده‌ای است از لوله‌های اصلی و جانبی، سیستم پمپاژ، آبپاش‌ها و تایمرها که اگر به دست یک متخصص اجرا گردد، با حداقل هزینه اولیه، باعث صرفهجویی زیادی در مصرف آب می‌شود. سیستم آبیاری بارانی فضای سبز در انواع زیر قابل اجراست:
▪️ سیستم آبیاری بارانی ثابت (کلاسیک)
▪️ سیستم آبیاری بارانی غلطان
▪️ سیستم آبیاری بارانی دوار مرکزی
▪️ سیستم آبیاری بارانی خطی
در این روش، آب طی برنامه زمان‌بندی به وسیله آبپاش‌ها و به شکل بارش باران بر سطح پوشش گیاهی می‌بارد. بسیار مهم است که آبپاش‌ها را در نقاط استراتژیک تعبیه کنیم تا توان آب‌رسانی به دامنه تحت پوشش‌شان را داشته باشند. این متد آبیاری فضای سبز بیشتر برای آبیاری محوطه‌ای با پوشش گیاهی یک‌دست مثل چمن و گیاهان علفی (گرس‌ها) مناسب است که نیاز آبی مشابه دارند.
در شرایطی که پوشش گیاهی متنوع باشد یا برای آبیاری گیاهان کاشته شده درون فلاورباکس، استفاده از این سیستم آبیاری محوطه سازی را پیشنهاد نمی‌کنیم. این روش به بعضی از گیاهان بیش از نیاز آب رسانده و باعث بروز بیماری و غرقاب شدن ریشه گیاه می‌شود که به فضای سبز خسارات جبران‌ناپذیری وارد می‌آورد.
💧 سیستم آبیاری قطرهای فضای سبز (Drip Irrigation)
یکی از سیستم‌های محبوب آبیاری فضای سبز، تکنیک آبیاری قطرهای یا Drip Irrigation است که نه‌فقط در صنایع کشاورزی، که در محوطه سازی هم به شدت کاربردی است. این سیستم از مجموعه‌ای لوله با منافذ ریز تشکیل شده که آب را با سرعت و به میزان مناسب به نقطه هدف انتقال می‌دهد. نکته مثبت در سیستم‌های آبیاری قطرهای آن است که مانع رشد علف‌های هرز شده و از این نظر بسیار مفید هستند. سیستم آبیاری قطرهای در انواع زیر پیاده می‌شود:
▪️ سیستم آبیاری قطرهای با آرایش یک طرفه
▪️ سیستم آبیاری قطرهای با آرایش دو ردیفه
▪️ سیستم آبیاری قطرهای با آرایش لوپ یا حلقه‌ای
▪️ سیستم آبیاری قطرهای سفالی یا کوزه‌ای
▪️ سیستم آبیاری قطرهای به روش نواری یا تیپ
▪️ سیستم آبیاری قطره چکانی زیر سطحی
توان صرفهجویی در مصرف آب که ماحصل این روش است به شدت مورد توجه قرار می‌گیرد چون علاوه بر این که متناسب با نیاز گیاه به ریشه آن آب می‌رساند، به دلیل نزدیکی به سطح خاک و انتقال مستقیم آب به ریشه، از تبخیر شدن و دور شدن آن از دسترس گیاه جلوگیری می‌کند. این روش را برای محوطه سازی‌هایی با شریط خاص مثل روف گاردن بسیار توصیه می‌کنیم.
💧 سیستم آبیاری بابلر یا آبفشان فضای سبز (Bubbler Irrigation)
سیستم آبیاری آبفشان یا بابلر ترکیبی است از دو سیستم آبیاری بارانی و قطرهای که آبچکان آن در کنار بوته یا درخت نصب شده و بر اساس برنامه زمانی تعریف شده، آب را به صورت یک چتر و در قطر حدود 60 سانتی‌متر روی گیاه می‌پاشد.
تمرکز این سیستم بر آبیاری گونه‌های درختی و بوته‌ای است و یکی از بهترین سیستم‌های آبیاری فضای سبز است که در محوطه سازی باغ و ویلا یا برای آبیاری درختان کهنسال و ارزشمند در پارک‌ها و بوستان‌ها استفاده می‌شود.
💧 سیستم آبیاری زیر زمینی فضای سبز (Underground Irrigation)
این سیستم از یک شیوه سنتی برای آبیاری فضای سبز الهام گرفته که از دیرباز در کشور ما و در مناطق کویری برای تغذیه آبی گیاهان و درختان استفاده می‌شده. در گذشته با خاک کردن مشک یا کوزه‌ای پر از آب در زیر خاک و در نزدیکی درخت یا زمین زراعی، از فرآیند تدریجی تراوش آب از آن و خاصیت مویینگی در ریشه گیاهان استفاده می‌کردند.
امروز شکل مدرن سیستم آبیاری زیرزمینی یا تراوا را به کمک لوله‌هایی پلاستیکی و اسفنج‌مانند به قطر 2 سانتی‌متر که در سطح زیرین خاک تعبیه شده‌اند به اجرا در می‌آورند. این روش زمانی مناسب است که وجود رطوبت در سطح خاک را نمی‌توان تحمل کرد؛ در این صورت با آبیاری زیر زمینی یا زیر سطحی آب مورد نیاز گیاه را از زیر خاک و در نزدیکی ریشه به گیاه می‌رسانیم.
بهترین سیستم آبیاری فضای سبز
عبارت "بهترین سیستم آبیاری فضای سبز" زمانی معنی پیدا می‌کند که نوع محوطه سازی، بودجه، شرایط اقلیمی، نوع گیاه، زهکشی و نوع خاک و سایر المان‌های تاثیرگذار در انتخاب سیستم آبیاری مشخص شده باشند. تنها در این صورت است که متخصص اجرای سیستم‌های آبیاری فضای سبز قادر خواهد بود پیشنهادی تحت عنوان بهترین سیستم آبیاری برای یک پروژه فضای سبز ارائه کند.
باوجود تنوع بالایی که در روش‌های آبیاری وجود دارد، در این مقاله سعی کردیم بهترین سیستم‌های قابل استفاده در فضای سبز خصوصی و عمومی را به شما معرفی کنیم. توجه به این نکته هم ضروری است که برخی از این سیستم‌ها بهترین انتخاب برای پوشش‌های گیاهی یکپارچه هستند و برخی دیگر گزینه‌های مناسبی برای پوشش‌های گیاهی علفی به شمار می‌روند. درنتیجه بهترین سیستم آبیاری فضای سبز را متغیرهای پروژه و انتظارات شما تعیین می‌کند.
پیاده‌سازی سیستم‌های آبیاری هوشمند | شرکت ایده سبز
کمبود منابع آبی یکی از دغدغه‌های اصلی طراحان فضای سبز در ایران است هرچند این موضوع باعث نمی‌شود ما برای داشتن یک محوطه سبز جذاب پا پس بکشیم!
ما راه‌حل را در هوشمندسازی و توسعه رویکردهای نوین در بحث آبیاری فضای سبز می‌بینیم که هم به کیفیت پوشش گیاهی کمک می‌کنند و هم منجر به صرفهجویی در مصرف آب و سایر منابع می‌شود.
🍃 ایده سبز با استفاده از تکنیک‌های روز دنیا در بحث راه‌اندازی بهترین سیستم آبیاری فضای سبز، تلاش می‌کند در شرایط اقلیمی سخت یک فضای سبز ایدئال با پوشش گیاهی با کیفیت را به اجرا درآورد. درصورتی‌که تمایل داشتید طراحی فضای سبز خود یا نگهداری از آن را به ما واگزار کنید، کافی است تلفن را برداشته و تماس 📞 بگیرید.