سالانه بیش از 4.2 میلیون نفر به دلیل عوارض ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی‌ست که شاخص آلودگی هوا در برخی شهرهای جهان به درجه‌ای رسیده که راهکارهای کنترلی مثل گسترش سرانه فضای سبز عملا کارآمدی خود را از دست داده‌اند. در این بین شرکت‌های زیست-فناوری ادعا دارند که با کمک تکنولوژی‌های زیستی، این روند خطرناک قابل کنترل است!
محصولاتی چون "درخت مایع" که چند سالی است نام آن در گوشه‌و‌کنار جهان شنیده می‌شود، از همین نمونه هستند. در ادامه با🍃ایده سبز همراه باشید تا بیشتر با درختان مایع و کاربردهای آن‌ها آشنا شویم.
آیا گیاهان در کنترل آلودگی هوا ناتوانند؟
قطعا خیر اما در برخی شهرهای آلوده جهان مثل تهرانِ خودمان، برخی روزهای سال سطح آلودگی به میزانی می‌رسد که حیات خود درختان نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد! در این شرایط، افزایش سرانه فضای سبز بسیار دشوار می‌شود چراکه گیاهان فرصت کافی برای رشد نیافته و بسیاری گونه‌های گیاهی به دلیل مقاومت پایین از چرخه‌ی زیستی حذف می‌شوند.
از سوی دیگر درختانی که دوام آورده و به چرخه پاکسازی وارد می‌شوند، توان کافی برای تاثیرگذاری بر این شرایط حاد را نخواهند داشت با این همه، برای طبیعت ناامیدی معنا ندارد. شکی نیست که طبیعت سرانجام راه نجاتی برای خود خواهد یافت و در این مسیر فعالان محیط زیست، شرکت‌های زیست-فناوری و معماری سبز دست در دستِ طبیعت راهکاری برای رهایی از این بحران پیدا خواهند کرد.
یکی از روش‌های مؤثر برای افزایش تاثیر پوشش گیاهی در مدیریت آلودگی هوا، توجه به تاثیر اقلیم در محوطه سازی است که به کمک شرکت‌های متخصص در طراحی فضای سبز ممکن می‌شود.
شرکت‌های مثل 🍃ایده سبز با محوطه سازی متناسب با اقلیم و شرایط آب‌وهوایی هر منطقه، به بهبود این چرخه کمک می‌کنند البته شرکت‌های فناورانه هم بیکار ننشسته‌اند؛ تولید محصولاتی مثل درخت مایع این موضوع را به اثبات می‌رساند. حال درخت مایع چیست؟ و آیا می‌تواند جایگزین پوشش گیاهی در فضای شهری شود؟ در ادامه به آن پاسخ خواهیم داد.
درخت مایع چیست؟
درخت مایع یا Liquid Tree که نخستین بار در بلگراد، پایتخت صربستان با نام تجاری LIQUID 3 تولید شده، یک فناوری زیستی است که به‌منظور کنترل آلودگی هوا در فضای شهری به‌کار می‌رود. این محصول می‌تواند مثل یک تسویه کننده هوا در فضای داخلی نیز نقش ایفا کند به‌شرط آنکه نیاز اصلی آن یعنی "نور" برآورده شود.
این پروژه تحقیقاتی که از سوی دانشگاه بلگراد کلید خورده و به‌عنوان یکی از 11 راهکار برتر نوآورانه در پروژه‌های توسعه شهری سازمان ملل (UNDP) شناخته می‌شود، موفق به دریافت جوایز بسیاری شده و به‌شدت مورد توجه فعالان و علاقه‌مندان محیط زیست قرار گرفته است.
درختان مایع از تکنولوژی "فتوبیوراکتور" بهره می‌برند و به شکل آکواریومی با ظرفیت 600 لیتر ساخته می‌شوند. درون محفظه این درخت‌های فناورانه از محلول آب و ریز-جلبک‌ها پر شده که با کمک نور به انجام عمل فتوسنتز می‌پردازند. محصول نهایی این فرآیند تولید اکسیژن و رهاسازی آن در محیط و درنهایت و پاکسازی هواست. از نظر بهره‌وری، ریز جلبک‌های درون یکی از این دستگاه‌ها مانند دو درخت با عمر 10 سال یا 200 متر مربع چمن طبیعی عمل می‌کنند.
بیوراکتورها یا راکتورهای شیمایی که برای ایجاد فرآیندهای شیماییِ تحت کنترل استفاده می‌شوند در صنایع مختلف کاربرد دارند اما آنچه امروز صحبت ماست، تکنولوژی فتوبیوراکتور (راکتور زیستی نوری) است که در تولید درخت مایع از آن بهره می‌برند. این تکنولوژی به واسطه جذب نور، به میکروارگانیزم‌های فتوسنتز کننده (در اینجا ریز-جلبک‌ها) فرصت می‌دهد به افزایش سطح اکسیژن در هوای شهر کمک کنند.
درختان مایع جایگزین درختان واقعی می‌شوند؟
به گفته تولیدکنندگان درخت مایع، تکنولوژی فوق تنها مکمل سیستم انرژی پاک در مناطق آلوده خواهد بود و هرگز نمی‌توان آن را جایگزینی برای درختان و گیاهان واقعی دانست.
توجه داشته باشید که باوجود بهره‌وری بالای این محصول، باز هم برای آنکه بتوان آن را یک تکنولوژی اثرگذار در کنترل آلودگی هوا دانست، به حجم بسیار بالایی از آن نیاز است که از نظر هزینه و مدیریت فضای شهری امری غیرممکن به‌نظر می‌رسد؛ کافی است مزرعه‌ای از این دستگاه‌ها را در مرکز شهر تصور کنید تا متوجه غیر عملی بودن این ایده شوید. 😒
به عقیده ما استفاده از نام "درخت" برای این محصول تنها جنبه تبلیغاتی دارد و ابدا بحث جایگزینی مطرح نیست چراکه درخت مایع هرگز نمی‌تواند و نمی‌باید جایگزین طبیعت زنده و زیبای ما شود. به‌نظر می‌رسد این درخت بیشتر حضوری نمادین در فضای شهری داشته باشد تا اهمیت محیط زیست و درختان زنده را به ما یادآوری کند و به شهر ظاهر یک شهر هوشمند بدهد .
همان‌طور که در تصویر بالا هم مشاهده می‌کنید، این پروژه با مبلمان شهری ادغام شده تا بتواند فرصتی برای تامل در باب طبیعت فراهم کند و به پیوند انسان شهرنشین با طبیعت و آینده ترسناکی که در نبود درختان در انتظار اوست اشاره‌ای داشته باشد. نکته جالب توجه در این دستگاه وجود پنل‌های خورشیدی است که در طول روز انرژی خورشید را جذب و در شب به‌عنوان یک سیستم روشنایی شهری پاک کار می‌کنند.
نکته دیگری که اشاره به آن ضروری است، استفاده از درختان مایع در فضای داخلی است که به‌نظر مفیدتر از پیاده کردن آن‌ها در فضای شهری خواهد بود. تحقیقات نشان می‌دهد وجود چند عدد از این درختان مایع در یک فضای بسته، تاثیر بسزایی بر کیفیت هوای محیط خواهد داشت.
کاشت درخت مایع در اصفهان!
طی دو سال گذشته پای درختان مایع به کشور ما هم باز شده و "اصفهان" به‌عنوان نخستین میزبان، شاهد کاشت سه درخت در چند منطقه آلوده ترافیکی بوده است. به گفته رییس اداره تحقیقات و آموزش سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، در کلان‌شهرها میزان آلودگی به‌حدی است که پوشش گیاهی به تنهایی توان کنترل آلودگی هوا را ندارد و وجود عناصری مثل درخت مایع که بر پایه‌ی فناوری ریز جلبک‌ها عمل می‌کند، با جذب دی‌اکسید کربن و آزادسازی اکسیژن، اتفاق خوبی در فضای شهری رقم می‌زند.
به گفته این مقام مسئول، هدف کاشت درخت مایع در شهر اصفهان جایگزینی آن با پارک یا فضای سبز شهری نیست بلکه این دستگاه‌ها تنها در محل‌هایی استفاده می‌شوند که رفت‌وآمد ترافیکی بالایی داشته و امکان کاشت درخت در آن‌ها وجود ندارد.
درپایان امیدواریم این مقاله نظر شما را جلب کرده و اطلاعات کافی درباره درخت مایع در اختیار شما گذاشته باشد. خوشحال می‌شویم نظرات شما را در کامنت‌ها ببینیم. 😀