درست به اندازۀ دنیای متنوع و رنگارنگ گیاهان، دنیای آفات و بیماری‌های گیاهی نیز متنوع است و احتمال آسیب دیدن گونه‌های مختلف گیاهی (حتی گیاهان آپارتمانی)، بدست این شکارچیان همیشه وجود دارد از این رو برای مقابلۀ به موقع با آفات و آسیب‌های احتمالی ناشی از حمله آن‌ها، آشنایی با انواع آفات گیاهی و روش‌های مبارزه با آن‌ها امری ضروری است و در مواقع لزوم می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
در این مقاله 🍃ایده سبز قصد دارد تا به سراغ یکی از رایج‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین آفات گیاهی یعنی "شپشک آرد آلود" برود. این آفت مشهور که گاهاً با نام شته پشمالو نیز معرفی می‌شود، بعد از شته‌ها و کنه‌ها جزء رایج‌ترین آفات پلی‌فاژ گیاهی بشمار می‌رود و با حملات گروهی در مدت زمانی بسیار کوتاه، گیاه را به مرز نابودی می‌کشاند بنابراین چنانچه مایلید تا با این آفت و راه‌های مبارزه با آن آشنا شوید، در این مقاله با ما همراه باشید. 😉
شپشک آرد آلود چیست؟
شپشک آرد آلود (Mealybug) که در کتب علمی با نام Pseudococcus معرفی می‌شود، یکی از مشهورترین آفات گیاهیست و میزبان اصلی آن مرکبات و ساکولنت‌ها هستند. این آفات مکنده عملکردی همانند شته‌ها دارند و با ایجاد منفذ در گیاه و مکیدن شیرۀ پروردۀ آن باعث متوقف شدن روند رشد گیاه می‌شوند و در ادامه فعالیتشان سبب بروز آسیب‌‌هایی از قبیل زرد شدن برگ‌ها، ایجاد نقاط قهوه‌ای رنگ بر روی آن‌ها و در نهایت خشک شدن کامل برگ خواهند شد.
شپشک‌ها عاشق زندگی در فضاهای گرم و مرطوب هستند و بر همین اساس گیاهان گلخانه‌ای و گیاهان آپارتمانی اصلی‌ترین اهداف این آفت می‌باشند.
تشخیص شپشک آرد آلود در گیاه
خوشبختانه این آفات بواسطۀ ظاهر خاصی که دارند بسیار راحت شناسایی می‌شوند اما از جهت دیگر شپشک آرد آلود گیاهان همانند درخت بامبو عمل می‌کند و هنگامی خود را نشان می‌دهد که به اصطلاح کار از کار گذشته است !
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم شپشک‌ها به صورت گروهی حمله می‌کنند و از آنجایی که بدن آن‌ها مملو از ساختارهای پرز مانند است، اجتماع آن‌ها به صورت سفیدک‌های پنبه مانندی بر روی گیاهان دیده می‌شود. البته گاهی اوقات شما خود شپشک‌ها را نمی‌بینید و در واقع ترشحات پودری شکل ناشی از فعالیت آن‌ها به چشم می‌خورد. (شپشک‌های آرد آلود در واقع در زیر این پوشش پودری تخم گذاری می‌کنند و بدین ترتیب احتمال بقای تخم‌ها را افزایش می‌دهند).
ضمناً توجه داشته باشید که شپشک آرد آلود گیاهان صرفاً برگ‌ها را هدف قرار نمی‌دهد و به قسمت‌های مختلفی از قبیل ساقۀ گیاه، فضای بین گلبرگ‌ها و کاسبرگ‌ها و حتی مناطق نزدیک ریشه نیز حمله می‌کند بنابراین برای بررسی وجود این آفت فقط به مشاهدۀ برگ‌ها اکتفا نکنید و حتماً دیگر قسمت‌های گیاه را بررسی کنید.
شپشک آرد آلود مرکبات
این گروه از آفات فقط به گیاهان زینتی بسنده نمی‌کنند و مرکبات را نیز هدف قرار می‌دهند و یک تهدید جدی برای صنعت کشاوری محسوب می‌شوند.
تشخیص شپشک آرد آلود مرکبات بر خلاف شپشک گیاهان کمی دشوارتر است چرا که (با توجه به بافت و همچنین ابعاد مرکبات) در برخی موارد شپشک‌ها در پوست میوه نفوذ می‌کنند و به راحتی دیده نمی‌شوند (اما در نهایت عسلک‌های آردی ناشی از فعالیت آن‌ها بر سطح مرکبات مشاهد خواهد شد) از این رو برای جلوگیری از بروز این مشکل به باغبانان پیشنهاد می‌شود تا از فشار آب یا باد قوی بر روی ساقه‌های ضخیم درختان استفاده کنند.
برای آشنایی با سوسک پوست خوار از این مقاله دیدن کنید 😀
کدام گیاهان بیشتر در معرض حمله شپشک‌های آرد آلود هستند؟
به طور کلی شپشک‌ها عاشق گیاهان ساکولنت و پر آب هستند و گیاهانی که در ادامه معرفی خواهیم کرد از اهداف مورد علاقۀ این آفت می‌باشند.
🍃 کاکتوس‌ها
🍃 پتوس
🍃 گل ارکیده
🍃 آگلونما
🍃 فیلودندرون
🍃 خرزهره
روش‌های پیشگیری از شپشک آرد آلود
حتماً شنیده‌اید که می‌گویند «پیشگیری بهتر از درمان است» ... این جمله نه فقط در رابطه با بیماری‌های انسانی، بلکه در مورد آفات و بیماری‌های گیاهی نیز کاملاً صدق می‌کند. به یاد داشته باشید که یکی از اصلی‌ترین دلایل آلوده شدن گیاهان به آفات در واقع سهل انگاری در پروسه مراقبتی آنهاست، بنابراین اگر در این روند از اصول نچندان پیچیدۀ مراقبت از گیاهان آگاه باشید و آن‌ها را اجرا کنید، احتمال آفت زدگی گیاهانتان را به صفر خواهید رساند.
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم گیاهان زینتی یک هدف بسیار جذاب برای شپشک‌های آرد آلود هستند و متاسفانه در صورت آلودگی به این آفت به طور جدی آسیب خواهند دید، از این رو برای جلوگیری از چنین مشکلی قصد داریم تا در ادامه با ساده‌ترین روش‌های پیشگیری از حملۀ این آفات آشنا شویم.
✅ تقویت گیاهان
گیاهان حساس و ضعیف به طور طبیعی بیشتر در معرض آسیب و حمله آفات قرار می‌گیرند، بنابراین با استفاده از کودهای آلی و مناسب سعی کنید تا گیاه را تقویت کنید.
✅ کاهش دمای محیط
سرمای زیر صفر، تخم‌ها و شپشک‌ها را به طور کلی نابود می‌کند و به همین دلیل شپشک‌های آرد آلود از محیط‌های سرد بیزارند و به محیط‌های گرم علاقه دارند، از این رو برای جلوگیری از حمله و گسترش این آفات، گیاهان خود را در مکان‌های خنک‌تری قرار دهید و اگر گلخانه دارید، گاهاً دمای آن را چند درجه کاهش دهید.
✅ تمیز کردن گیاه
اگر بدنۀ گیاه دچار زخم یا آسیب باشد احتمال حملۀ آفات به آن گیاه بیشتر می‌شود چرا که حشرات مکنده‌ای مثل شپشک‌ها در چنین حالتی بسیار راحت‌تر به شیرۀ گیاه دسترسی پیدا می‌کنند، بنابراین اگر برگ‌ها و حتی ساقه‌های گیاه را با یک دستمال مرطوب تمیز کنید احتمال ایجاد زخم‌های سطحی و بدنبال آن احتمال حمله آفات را کاهش خواهید داد.
✅ قرنطینه گیاه آلوده
چنانچه گیاهتان به آفت آلوده شد، فوراً آن را در یک مکان جدا و به دور از سایر گیاهان قرار دهید تا آفت به گیاهان سالم سرایت نکند.
راه درمان شپشک آرد آلود چیست ؟
برای از بین بردن شپشک آرد آلود گیاهان روش‌های بسیار مختلفی پیشنهاد می‌شود که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
1. روش‌های خانگی مقابله با شپشک آرد آلود :
✅ مایع ظرفشویی
ساده‌ترین روش مقابله با این آفات استفاده از ترکیب مایع ظرفشویی و آب گرم است. از آنجایی که بسیاری از گیاهان (خصوصاً گیاهان زینتی خانگی) به مواد شیمیایی حساس هستند، بهتر است ابتدا کم ضررترین روش را برای حذف شپشک‌ها بکار بگیرید.
در این روش کافیست تا مقداری از مایع ظرفشویی را با گرم ترکیب کنید و با استفاده یک دستمال تمیز شپشک‌ها و ترشحات آرد مانندشان را از روی گیاه پاک کنید.
✅ الکل
چنانچه بعد از استفاده از آب و مایع ظرفشویی همچنان حضور شپشک‌ها ادامه یافت، به سراغ الکل بروید. در این روش کافیست تا یک پنبه را به الکل آغشته کنید و به سطح برگ و ساقه‌های گیاه بکشید. (حتماً به این نکته توجه داشته باشید که برخی از گیاهان به الکل حساس هستند و ممکن است برگهایشان دچار سوختگی شود به همین دلیل ابتدا این روش را بر روی یک برگ امتحان کنید و در صورت حساس نبودن گیاه به سراغ بقیه قسمت‌ها بروید.)
✅ ترکیب صابون و الکل
در ادامه روش قبل، می‌توانید مقداری از صابون مایع را با الکل ترکیب کنید (نصف لیوان الکل یک لیتر صابون مایع) و محلول حاصل را بر روی گیاه اسپری کنید و بعد گذشت 15 الی 20 دقیقه، گیاه را با آب تمیز کنید.
✅ روغن چریش
این روغن در واقع از درختی به همین نام گرفته شده است و قاتل حشراتی از قبیل شپشک‌ها می‌باشد. روغن چریش علاوه بر حذف حشرات، بواسطۀ خاصیت ضد قارچی که دارد مانع از اجتماع اسپورهای قارچ نیز خواهد شد و بدین ترتیب ایمنی گیاه را افزایش خواهد داد.
2. روش‌های شیمیایی مقابله با شپشک آرد آلود (سموم آفت کش):
چنانچه روش‌های خانگی در حذف شپشک‌ها افاقه نکرد ناچاراً باید به سراغ استفاده از سموم حشره کش برویم. فراموش نکنید که استفاده از سموم برای حذف شپشک‌های گیاهی به اطلاعات و آگاهی بسیار دقیقی نیاز دارد چرا که در بسیاری از موارد استفاده از دوزهای پایین سم منجر به مقاومت شپشک‌ها می‌شود و در ادامه برای حذف آن‌ها محبور به استفاده از سموم قویتری خواهید شد که به نوبۀ خود به گیاه نیز آسیب می‌زنند.
بهنتر است پیش از استفاده از سم شپشک آرد آلود حتماً با متخصصین گیاه شناسی مشورت نمایید. در ادامه چند مورد از سموم کاربردی در حذف شپشک آرد آلود گیاهان و مرکبات را معرفی خواهیم کرد.
✅ سم کنفیدور
سم کنفیدور یا ایمیداکلوپراید یکی از سموم بسیار کاربردی و مؤثر در حذف شپشک‌ها می‌باشد که معمولاً در مراحل اولیه آفت زدگی استفاده می‌شود.
برخلاف روش‌های خانگی، در این روش نیازی نیست تا پشت و روی گیاه را به محلول آغشته کنید بلکه تنها با اسپری کردن، سم کنفیدور به درون گیاه نفوذ می‌کند و بواسطۀ آوندهای گیاه به تمامی قسمت‌های آن گسترش می‌یابد سپس هنگامی که این آفت مکنده از گیاه تغذیه کند، سم به بدن آن وارد شده و با اثر بر سیستم گوارشی آفت را از پای در می‌آورد.
✅ روغن ولک
یکی دیگر از مواد شیمیایی کاربردی جهت مبارزه با شپشک‌های آرد آلود روغن ولک می‌باشد. این روغن که ترکیبی از پارافین و مشتقات نفتی می‌باشد در راستای پاکسازی درختان میوه از شر آفات مکنده استفاده می‌شود و معمولاً یکی از گزینه‌های پیشنهادی برای از بین بردن شپشک آرد آلود مرکبات است (روغن ولک با مسدود کردن منافذ تنفسی حشرات سبب مرگ آن‌ها می‌شود).
ضمناً توجه داشته باشید که میزان استفاده از روغن ولک با توجه به نوع هر درخت متفاوت است و استفاده از این ترکیب بدون نظر کارشناسان، می‌تواند آسیب زننده باشد.
✅ کلروپیریفوس (Chlorpyrifos)
چنانچه هیچ یک از موارد ذکر شده در جهت کاهش تعداد شپشک‌های آرد آلود مؤثر نبود، ناچاراً باید دست به دامن سموم قویتری از قبیل کلروپیریفوس شوید.
سم کلروپیریفوس یکی از سموم آفت کش بسیار قوی است که موجودات هدف آن انواع حشرات و آفت‌های گیاهی مقاومی مثل شپشک‌های سپردار هستند. این سم با اثرگذاری بر سیستم عصبی این موجودات در کوتاه‌ترین زمان ممکن سبب از بین رفتن آن‌ها خواهد شد (اما باز هم تأکید می‌کنیم که پیش از استفاده از سموم ضد آفت حتماً با متخصصان این امر مشورت نمایید).
کلام پایانی
شپشک‌ها موجوداتی موذی و دشمن دیرینه گیاهان هستند که علاوه بر گیاهان در برخی موارد به ما انسان‌ها نیز آسیب می‌زنند. به عنوان مثال حملۀ این آفات به گیاهان زینتی به نوعی ضررهای مالی را برای ما بدنبال دارد و یا در مقیاس بزرگ‌تر، حملۀ شپشک آرد آلود مرکبات به درختان میوه و تخریب محصولات آن‌ها، در حقیقت نمایانگر بر باد رفتن تمام زحماتیست که فرد پرورش دهنده متحمل شده است بنابراین می‌توانیم نتیجه بگیریم که در چنین موردی پیشگیری بهتر از درمان است و جلوگیری و مقابله با این آفات بسیار حائز اهمیت است.
بر همین اساس ما اعضای مجموعه ایده سبز تصمیم گرفتیم تا شما را با یکی از رایج‌ترین آفات گیاهان زینتی و مرکبات یعنی شپشک‌های آرد آلود و روش‌های مبارزه با آن‌ها بیشتر آشنا سازیم تا بتوانیم بدین طریق نقشی هر چند کوچک در حفظ دنیای سبز گیاهان داشته باشیم.