پرورش
بونسای به سبک ژاپنی
مردم ژاپن سرگرمی‌های متفاوت و جذابی دارند. یکی از این سرگرمی‌های به‌شدت آرامش‌بخش،
پرورش کوتوله‌های مینیاتوری به نام بونسای است. در این مطلب می‌خواهیم درباره بونسای
کردن گیاهان و نکات مهم آن صحبت کنیم. اگر تابه‌حال بونسای ندیده‌اید و نمی‌دانید
از چه صحبت می‌کنیم، به تصاویر خارق‌العاده‌ای که در ادامه مطلب هست نگاه
بیندازید. زیبا نیستند؟
خلق کردن برای ما آدم‌ها حسی شیرین و فرح‌بخش است. جالب است بدانید که در علم
روانشناسی از بونسای درمانی به‌عنوان یکی از مراحل درمان در بعضی بیماری‌ها
استفاده می‌شود. وقت‌گذرانی با گیاهان به‌خودی‌خود لذت‌بخش است، چه برسد که به خلق
یک بونسای ختم شود. بونسای یا Bonsai درختچه‌های
کوچکی هستند که نوعی هنر سنتی ژاپنی به‌حساب میایند. در زبان ژاپنی "بون" به معنی
سینی و "سای" به معنی کاشتن است. البته شایعه‌هایی درباره منشأ
الهام این هنر و ارتباط آن به هنر چینی هم وجود دارد که از آن می‌گذریم. به‌هرحال
امروزه همه ژاپن را به‌عنوان گسترش‌دهنده و صادرکننده این هنر در جهان می‌شناسند. این
درخت‌های پاکوتاه که مانند یک درخت واقعی پرورش داده می‌شوند، در 100 سالگی قدی بلندتر
از 30 تا 90 سانتی‌متر نخواهند داشت.
انتخاب گیاه مناسب برای
بونسای
تقریباً از تمام گونه‌های گیاهی با ساقه چوبی و بسیاری از گیاهان استوایی، می‌توان
درختچه بونسای تهیه کرد. همچنین درخت‌های میوه برای ایجاد بونسای انتخابی عالی
هستند. این کوتوله‌ها عمر بسیار طولانی دارند؛ البته به‌شرط آنکه به‌خوبی مراقبت
شوند. مثل ما آدم‌ها، گیاهان هم سلایق و نیازهای خاص خود را دارند. به همین دلیل
برای پرورش یک گیاه در منزل خود، باید به نکات زیادی توجه کنید. خصوصاً در پرورش
گلدان‌های بونسای، لازم است مراقبت بیشتری انجام دهید چراکه بسیار حساس و زودرنج
هستند. در ادامه مواردی ذکر شده که قبل از بونسای کردن گیاهان باید مورد توجه قرار
بگیرد:
1.
شرایط آب‌وهوایی محل زندگی شما چگونه
است؟
قبل از انتخاب یک گیاه برای ایجاد بونسای، به شرایط آب‌وهوایی محل زندگی یا
کار خود توجه کنید. بعضی بونسای‌ها به گرما علاقه زیادی ندارند. همچنین بسیاری از
گیاهان تحمل سرمایی پایینی دارند و در سرما به‌سرعت دچار آسیب می‌شوند. بنابراین
گیاهی که به‌عنوان قلمه بونسای انتخاب می‌کنید، باید با آآب‌وهوای محل زندگی شما
سازگار باشد.
2.
از بونسای در هوای آزاد نگهداری می‌شود
یا در آپارتمان؟
سال‌ها پیش یک درختچه بونسای بسیار زیبا و گران‌قیمت خریداری کردم. بدون توجه
به سفارش گل‌فروش برای نگهداری گلدان در هوای آزاد، آن را به آپارتمانم بردم. برای
آن جایی مناسب کنار پنجره در نظر گرفتم. به خیال خودم با باز گذاشتن پنجره، نور و
هوای آزاد در دسترس گیاه قراردادم. بعد از یک ماه رسیدگی مداوم، وقتی به سراغ گیاه
رفتم تا آن را آبیاری کنم، متوجه اتفاق ناگواری شدم. باوجود سبزی و سلامت ظاهری،
درختچه بونسای کاملاً خشک و نزار شده بود. باعجله آن را برای درمان به گل‌فروشی
بردم اما کار از کار گذشته بود...
این داستان را گفتم تا حواستان بیش‌ازپیش به بونسای‌تان باشد. اگر گیاهی مخصوص
فضای باز است، هرگز آن را در آپارتمان پرورش ندهید. یا حتی برعکس. این کار فقط
موجب هدر رفتن وقت شما و پرورش گیاهی ضعیف و بیمار می‌شود.
بر این اساس بونسای‌ها را به دو دسته بونسای آپارتمانی و بونسای بیرونی تقسیم
می‌کنیم. بونسای بیرونی هرگز با آب‌وهوای بسته خانه سازگار نمی‌شود. آن‌ها به هوای
آزاد، نور مستقیم آفتاب، حتی گاهی سرما، باران و برف نیاز دارند. گونه‌هایی مانند
نارون، انواع کاج (به‌جز کاج مطبق)، درخت‌های میوه، درخت افرا و شمشاد را می‌توان
در دسته درختچه‌های بونسای بیرونی قرار داد. از طرف دیگر، گیاه شفلرا، جنسینگ،
پاچیرا، آدونیوم، کراسولا، فیکوس‌ها و کاج مطبق جزء بونسای‌های آپارتمانی هستند.
3.
مشخص کردن قد گیاه
درختچه‌های بونسای را می‌توان در اندازه‌های 15 تا 90 سانتیمتری، پرورش داد.
پس بعد از انتخاب نوع گیاه و محل مناسب برای نگهداری آن، قد گیاه مورد نظرتان را
مشخص کنید. برای داشتن بونسای‌های کوچک‌تر، از بذر، جوانه یا قلمه‌های کوچک یک
گیاه و تکنیک‌های مخصوصی استفاده می‌شود. در این مرحله به موارد زیر هم توجه کنید:
·
دسترسی به نور و هوای آزاد
·
فضای استقرار گلدان
·
اندازه گلدان
·
زمان آزادتان برای رسیدگی به گیاه
(درختچه‌های بزرگ‌تر مراقبت بیشتری نیاز دارند)
اگر تخصص کافی در پرورش گل و گیاهان ندارید، بهتر است
قبل از انتخاب گیاه موردنظر خود، مشورتی کوچک با یک متخصص پرورش گل و گیاه انجام
دهید
پرورش بونسای به سبک ژاپنی
خوشبختانه به نسبت گیاهان معمولی، درختچه‌های بونسای عمر طولانی‌تری دارند.
دلیل اول آن، مراقبت و هرس دائمی و جوان ماندن اندام‌های گیاه است. دلیل دیگر، کوتاهی
قد گیاه است که باعث می‌شود ریشه به‌راحتی اندام‌ها را تغذیه کند. نکته جالب
درباره بونسای‌ها این است که هر چه عمر بونسای بیشتر شود، ارزش مادی و معنوی
بیشتری پیدا می‌کند.
بونسای را می‌توان از طریق بذر، جوانه یا قلمه یک گیاه، خلق کرد. بذر گیاه موردنظرتان
را بکارید و تا زمانی که به‌اندازه کافی رشد کند، منتظر بمانید. همان‌طور که پیش‌تر
هم گفتیم، باید در انتخاب گیاه بسیار دقت به خرج دهید. می‌توانید یک قلمه آماده
تهیه کنید یا بذر گیاه را بکارید. بعدازآنکه گیاه به رشد و پایداری نسبی رسید، به
سراغ آن بروید و کار را شروع کنید.
·
مرحله اول: آماده‌سازی
گیاه را از گلدان اولیه جدا کنید. خاک اضافی دور ریشه را به‌آرامی خالی کنید
تا جایی که ریشه‌ها به‌خوبی نمایان شوند. به‌دقت وضعیت ریشه و شکل و ساختار شاخه‌ها
را زیر نظر بگیرید. آن‌قدر به گیاه نگاه کنید تا بتوانید شخصیت و شکلی را درون
بدنه آن ببینید. بونسای شما درون گیاه مخفی‌شده و شما باید آن را پیداکرده و با هرس
و شکل‌دهی تدریجی، آن را بیرون بیاورید.
·
مرحله دوم: هرس گیاه
شکل موردنظرتان را که مشخص کردید، وقت آن است که دست بکار شوید. یک قیچی مخصوص
هرس گیاه را بردارید و شاخه‌های اضافی را از گیاه جدا کنید. نگران نباشید؛ اینکار
آسیبی به گیاه نمی‌رساند. معمولاً لازم است که سر گیاه را بزنید تا بهتر رشد افقی
گیاه را کنترل کنید. بهتر است تا جای ممکن گیاه را خلوت کنید تا بتوانید بهتر به
آن شکل دهید.
·
مرحله سوم: سیم پیچی
مرحله بعدی زمان سیم پیچی شاخه‌هاست. یک مفتول ضخیم و شکل‌پذیر را برداشته،
یک سر آن را در خاک گیاه فرو، و محکم کنید. از انتهای ساقهٔ گیاه، مفتول را بااحتیاط به دور ساقه بپیچید. مراقب باشید به تنه گیاه فشار نیاورید
و آن را نشکنید. تا بالای تنه گیاه مفتول پیچی را ادامه دهید. برای شاخه‌های فرعی،
بخشی از مفتول را به بدنه اصلی تابانده و ازآنجا به سمت شاخه‌های فرعی ادامه دهید.
·
مرحله چهارم: فرم دهی
پس از اتمام سیم‌پیچی، باید به گیاه به کمک مفتول به‌آرامی شکل دهید. سعی کنید
تا جای ممکن، آن کاراکتری را که در گیاه خود مشاهده کردید پیاده کنید. البته این
طرح نهایی نیست و مانند دندانی که توسط دندان‌پزشک سیم‌کشی شده و به‌تدریج شکل
صحیح می‌گیرد، بونسای نیز برای شکل گرفتن خود، به صبوری و مراقبت شما نیاز خواهد
داشت.
·
مرحله پنجم: آماده‌سازی ریشه
خاک ریشه را که به‌خوبی جدا کردید، گره خوردگی ریشه‌ها را بازکنید. به کمک
قیچی باغبانی، ریشه‌ها را تا جایی که با گلدان شما هماهنگی پیدا کند، کوتاه کنید.
فراموش نشود که ریشه حساس‌ترین عضو یک گیاه است؛ پس در اینکار زیاده‌روی نکنید.
·
مرحله ششم: آماده‌سازی گلدان
برای بونسای کردن گیاه احتیاج به یک گلدان با ارتفاع بسیار کم و مساحت بیشتر
دارید. چیزی شبیه به سینی. دو سوراخ بزرگ دو طرف گلدان خود ایجاد کنید. به کمک
مفتول و توری ریز، سوراخ‌های کف گلدان را بپوشایند. دو قطعه مفتول دیگر بردارید و به
شکل U
درآورید. آن دو قطعه را از سوراخ‌های کف عبور داده و دو سر آن را
بیرون گلدان قرار دهید. کمی سنگریزه
برای افزایش زهکشی خاک ته گلدان ریخته و روی آن را با خاک موردعلاقه گیاهتان پرکنید.
·
مرحله هفتم: قرار دادن گیاه در گلدان
گیاه را روی گلدان قرار داده و به کمک مفتول‌هایی که قبلاً بیرون گذاشتید،
ریشه آن را ثابت کنید. باز هم کمی خاک روی گیاه خود بریزید تاکمی ریشه‌ها را
بپوشاند. در آخر کمی با آب‌پاش به گیاه خود آب بدهید.
سخن پایانی
تبریک میگوییم. شما به همین راحتی اولین بونسای خود را به وجود آوردید. از این
به بعد باید به‌دقت رشد و شکل‌دهی درختچه خود را زیر نظر بگیرید. امیدواریم این
مطلب به شما در ساخت و پرورش یک بونسای جذاب به سبک ژاپنی کمک کرده باشد. اگر نظر
یا سؤالی درباره بونسای کردن گیاهان دارید، خوشحال می‌شویم با ما در مجموعه ایده سبز درمیان بگذارید.