براساس معیارهای جهانی، ساخت بام سبز در حداقل چهار سبک قابل انجام است. این درحالی است که هر کدام از این سبک‌ها دارای خصوصیات، مزایا، معایب و تکنیک‌های ویژه‌ای هستند که متناسب با اهداف هر پروژه به صورت مجزا یا در ترکیب با هم به اجرا درمی‌آیند. در این مطلب تمرکز ما بر معرفی بام سبز گسترده به عنوان یک سبک اجرایی در ساخت روف گاردن است که ماهیتی نسبتا دورتر از دیگر سبک‌ها دارد. اینکه روف گاردن گسترده چیست، چه مزایایی دارد و چرا این اندازه متمایز است را در ادامه از زبان ایده سبز خواهید شنید.
بام سبز گسترده چیست؟
اگر تا‌به‌حال به نمای پشت‌بام ساختمان‌‌های اطراف‌تان توجه نکرده‌اید، الآن وقت انجام این کار است. درحالیکه اکثر پشت‌بام‌ها متروک، بی‌رنگ‌و‌لعاب و بدون استفاده رها شده‌اند، با گشتی در شهر متوجه ساختمان‌هایی با سقف گیاهی، ظاهر بانشاط و سبز می‌شوید که شما را مجذوب خود می‌کنند. بااینکه تصور عموم از بام سبز، فضایی شبیه یک پارک با وسایل تفریحی است اما در ساخت بام سبز گسترده قصه جورِ دیگری رقم می‌خورد!
در روف گاردن گسترده (Extensive Roof Garden) به جای تمرکز بر منافع تجاری یا سرگرمی، به سراغ مزایای زیست محیطی، زیبایی شناختی و سلامت می‌رویم. یک پشت‌بام با سیستم گسترده، باغی کم عمق است که در آن بستری وسیع برای پرورش گیاهان فراهم می‌شود. برخلاف دیگر سبک‌ها که امکان استفاده از گیاه مصنوعی هم وجود دارد، در این سبک غالبا از پوشش گیاهی طبیعی استفاده می‌کنیم.
برای ساخت روف گاردن به سبک گسترده به مراقبت زیادی نیاز است تا بام سبز ما همیشه شادابی خود را حفظ کند. از طرفی سطح زیر کشت نیز وسیع است و باید سیستم آبیاری روف گاردن، سیستم خروج آب و سیستم نگهداری آب باران توسط مجری با حساسیت بالایی پیاده شود. بام سبز گسترده گاهی شباهت بسیاری به یک مزرعه و زمین قابل کشت پیدا می‌کند. این سیستم خود-پایدار و رو به تکامل، مقرون‌به‌‌صرفه‌ترین زیرساخت برای کاهش هدر رفت آب باران در مناطق حاصلخیز است.
در اهمیت و ارزش این سبک زیست‌گرا این بس که بدانید در شهر اشتوتگارت در آلمان بیش از 100 میلیون فوت مربع بام سبز گسترده در شعاع 30 مایلی از مرکز شهر وجود دارد. ادعا شده که این ایده سبز در دهه 1980 به کمال رسید و پس از آن به صورت تخصصی توسط معماران و طراحان فضای سبز به اجرا درمی‌آمد. در زیر تصویری از یک سقف گیاهی که در هتل چهار فصل بوستون در سال 2004 ساخته شده را مشاهده می‌کنید.
عناصر اصلی درطراحی بام سبز گسترده
همان‌طور که اشاره کردیم هر سبک طراحی فضای سبز پشت‌بام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارد. سقف رویشی به عنوان زیست‌گراترین فرم ساخت بام سبز نقاط تمایزی با دیگر روش‌ها دارد که در ادامه بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت.
◀ نوع بام
یکی از نقاط تمایز پشت‌بام سبز گسترده با سه سبک دیگر در امکان اجرای آن بر سقف‌های شیب‌دار است. در دیگر سبک‌ها بام سبز روی یک سقف بدون شیب و با زاویه صفر درجه انجام می‌گیرد. یک سقف رویشی می‌تواند بر پشت‌بام شیب‌دار (ترجیحا زیر 30 درجه) و یا مسطح اجرا شود.
◀ بسترسازی
برای ساخت بام سبز گسترده نیاز است که یک بستر کاشت تخصصی روی سقف ساختمان ایجاد شود. قطعا قبل از شروع باید از سلامت عایق سقف اطمینان حاصل کرد. در صورت وجود مشکل، خرابی یا ضعف عایق با تجدید و تقویت آن می‌توان از مشکلات بعدی جلوگیری و عمر روف گاردن را افزایش داد. پس از آن مطابق نقشه زیرساخت لازم برای ایجاد بستر کشت و مسیرهای عبوری ساخته می‌شود. در ساخت سقف گیاهی توجه به المان‌هایی چون بستر رشد، غشای فیلتر، لایه زهکشی، لایه ضد آب؛ عایق حرارتی و لایه کنترل بخار اهمیت زیادی دارد.
◀ سیستم آبیاری
سیستم آبیاری روف گاردن گسترده با سیستم تخلیه یا جمع‌آوری آب باران قابل ادغام است. این سیستم به دلیل گستردگی و وسعت سطح زیر کشت باید تمام مساحت بام را پشتیبانی کرده و ترجیحا به‌صورت تمام اتوماتیک باشد.
◀ پوشش گیاهی
بام سبز گسترده با ترکیبی جذاب از گیاهان پوششی و چمن طبیعی شناخته می‌شود. گیاه روف گاردن یا بام سبز اغلب شامل گیاهان و گل‌های کوچک چون علف‌های صحرایی، ساکولنت‌ها، چمن، خانواده سدوم‌ها، خزه‌ها، گیاهان چند ساله علفی و گیاهانی با ریشه‌های کوتاه و مقاوم در برابر خشکی است. متوسط ارتفاع گیاهان مورد استفاده در این متد حدود 7 تا 15 سانتی‌متر است. البته می‌توان از درخت‌های بی‌ثمر، درختچه‌های زینتی یا درخت‌های میوه هم در چنین پروژه‌هایی استفاده کرد. در طراحی بام سبز گسترده معمولاً از گیاهانی با عمق ریشه 40 تا100 میلی متر استفاده می‌شود. کاشت گونه‌های بومی یا سبزیجات در سقف رویشی به شدت توصیه می‌شود.
◀ ظرفیت تحمل بار
برای سقف‌هایی که ظرفیت بار پایینی دارند، روف گاردن گسترده بهترین گزینه است. برخلاف بام سبز متمرکز و دیگر انواع بام سبز این نوع باغ‌بام وزن زیادی ندارد به همین دلیل بار زیادی بر سقف ساختمان وارد نمی‌آورد. در این روش وزن تجهیزات به طور یکنواخت بر تمام سطح تقسیم می‌شود که نکته مثبتی در طراحی بام سبز است. میانگین بار تحمیل شده به بام در ساخت سقف گیاهی بین 50 تا 100 کیلوگرم بر متر مربع است.
مزایای روف گاردن گسترده
✔ کنترل روان-آب‌های ناشی از باران و برف
✔ کاهش اثرات جزایر گرمایی شهری
✔ ترویج فرهنگ کشت و مصرف مواد غذایی ارگانیک و تازه
✔ بهبود منظر شهری
✔ کاهش مصرف انرژی
✔ ایجاد عایق دما و صدا در سقف ساختمان
✔ بستری برای حیات گونه‌های در معرض خطر
✔ بهبود کیفیت هوا
✔ کاهش اثر آلودگی‌های صنعتی
بام سبز گسترده مناسب چه کسانی است؟
روف گاردن گسترده به دلیل ساختار ساده خود تقریبا بر هر بامی قابل اجراست. البته این نوع سقف رویشی برای کسانی مناسب است که یکی از این دو هدف را دنبال می‌کنند. اول برای کسانی که به دنبال ساخت یک مزرعه یا گلخانه روباز بر پشت‌بام ساختمان خود هستند. دراین‌صورت بستر وسیع سقف گیاهی ایدئال آن‌هاست. دوم برای کسانی که اهداف محیط زیستی را دنبال می‌کنند. مثلا در شهرداری‌ها تخصیص بودجه برای ساخت بام سبز گسترده به عنوان عنصری در طراحی فضای سبز و جهت زیباسازی محیط شهر عملی موثر و پسندیده است.
هزینه طراحی و ساخت بام سبز گسترده
هزینه اجرای بام سبز گسترده را می‌توان براساس دو نوع هزینه مستقیم و غیر مستقیم تعریف نمود. در هزینه‌های مستقیم مواردی چون ساخت لایه‌های عایق رطوبت، سیستم آبیاری روف گاردن، سیستم تخلیه و جمع‌آوری آب، هزینه بذر، کود، سمپاشی، گیاهان کشت شده، کف‌سازی، تاسیسات الکتریکی، نورپردازی روف گاردن، لایه بندی (شامل ژئوتکستایل، ژئوممبران، لایه شانه تخم مرغی، ضد ریشه و ...) را خواهیم داشت.
هزینه‌های غیر مستقیم نیز شامل هزینه‌های تجدید گیاه و تعمیرات و نگهداری می‌شوند. با وجه به این موارد مجری روف گاردن به شما قیمت ساخت به‌ازای هر متر مربع را اعلام می‌کند. در صورت نیاز برای استعلام قیمت بام سبز گسترده می‌توانید با ما تماس بگیرید.
