جابجایی درختان تنومند بهویژه درختان بالغ و کهنسال، بدون آسیبدیدگی ریشه، تنه و تاج، نیازمند روشهای تخصصی و مهندسیشده است. روت بال یکی از بهترین تکنیکها برای انتقال درخت با حفظ ریشه است که در ادامه مفصل به آن میپردازیم.
این مقاله توسط واحد خدمات محوطه سازی ایده سبز و بر پایه تجربیات فنی در انتقال درختان تنومند و روتبال تخصصی برای شما تهیه شده تا اطلاعاتی فنی و کاربردی در اختیارتان قرار دهد؛ تا انتها همراه ما باشید.😊

روت بال چیست؟
روت بال (root ball) به فرایند جابجایی درخت همراه با تودهای از خاک اطراف ریشه آن گفته میشود. در این روش، درخت بههمراه ریشههای حیاتی و خاک اطراف که خانه میکروارگانیسمهای مفید و محیط زیستی تثبیتشده برای آن است، منتقل میشود.
اگرچه خدمات روت بال عمدتاً برای جابجایی درختان کهنسال و تنومند کاربرد دارد، اما محدود به آنها نیست و در حجمهای کوچکتر نیز برای جابهجایی گیاهان باارزش و زینتی بهکار میرود. خدمات انتقال درخت نسبت به جابهجایی ساده و بدون خاک، احتمال خشکشدن یا مرگ درخت و گیاه را تا حد زیادی کاهش میدهد و باعث میشود ریشهها کمتر دچار تنش شوند و رشد بهتری داشته باشند.

چرا جابجایی درخت به روش روت بال توصیه میشود؟
در پروژههای عمرانی، جابهجایی معابر یا اجرای سازههای جدید، اغلب درختان کهنسالی در مسیر قرار میگیرند که بهسادگی قابل جایگزینی نیستند. در چنین شرایطی، انتقال درخت با حفظ ریشه به روش روت بال بهترین گزینه است. مزایای این روش عبارتاند از:
- حفظ زیبایی بصری و اصالت درختان قدیمی
- جلوگیری از قطع درختان و آسیب به اکوسیستم محلی
- امکان انتقال گونههای نادر به مناطق ایمنتر
- استفاده مجدد از درختان ارزشمند در پروژههای جدید
- کاهش قابل توجه استرس و آسیب به ریشهها و افزایش احتمال بقای درخت پس از جابجایی

درختان سازگار با روش روت بال
✔ گونههای مقاوم و نیمهسازگار مانند زیتون، بلوط، افرا، نارون، زبانگنجشک و کاج
✔ درختان با ریشه افشان مانند بید مجنون، اقاقیا، چنار و سپیدار، بهدلیل حفظ بهتر ریشههای مویین
✔ درختان با سن میانه (نوجوان تا کهنسال) که دارای تنه سالم و تاج متعادل
✔ درختان فضای سبز شهری، پارکها، باغهای تاریخی یا محوطههای خصوصی

عوامل موثر در سلامت درختان روتبال شده
عوامل مختلفی بر موفقیت جابجایی درخت به روش روت بال تاثیر میگذارند که باید به دقت بررسی شوند:
🟢سن درخت
در جابهجایی درختان کهنسال، بهدلیل دور بودن ریشههای اصلی از تنه، احتمال آسیبدیدگی بیشتر است و ریسک شکستگی ریشهها افزایش مییابد.
🟢ارتفاع درخت
انتقال درخت با حفظ ریشه در درختان کوتاهتر موفقیتآمیزتر است، در حالی که درختان بلند پس از جابجایی ممکن است به دلیل مشکلات انتقال آب به شاخهها آسیب ببینند یا بر اثر باد سقوط کنند.
🟢نوع خاک
خاک رسی برای خدمات روت بال مناسبتر است، زیرا توده خاک اطراف ریشه بهخوبی حفظ میشود و ریشههای مویین بیشتری همراه درخت منتقل میشوند. خاکهای شنی بیشتر دچار ریزش خاک و آسیب ریشه میشوند.

🟢نوع آبیاری
درختانی که آبیاری سطحی و منظم دارند، به دلیل تراکم ریشههای سطحی در اطراف طوقه، کمترین آسیب را نسبت به درختان با آبیاری غرقابی میبینند.
🟢محل کاشت جدید
شرایط آب و هوایی، رطوبت و کیفیت خاک محل جدید تاثیر مستقیم بر استقرار و سلامت درخت دارند.
🟢سرعت کاشت
بهترین زمان کاشت بلافاصله پس از برداشت روت بال است. تاخیر در این فرآیند باعث افزایش شوک و آسیب میشود.
🟢جهت درخت
جهت شمال-جنوب در هنگام برداشت باید مشخص شود تا هنگام کاشت، درخت بهگونهای قرار گیرد که کمترین آسیب از نور خورشید ببیند.
زمان مناسب روت بال
زمانبندی مناسب برای درآوردن درخت از ریشه یکی از عوامل کلیدی در موفقیت جابجایی درخت به روش روت بال است و بهترین زمان برای انجام این کار، پاییز پس از برگریزی در درختان خزانکننده و اوایل بهار پیش از شروع فصل رشد فعال در درختان همیشهسبز میباشد؛ زیرا در این دورهها درخت در حالت نیمهخواب قرار دارد و استرس ناشی از جابجایی را بهتر تحمل میکند.

مراحل اجرای خدمات جابجایی درخت
1. ارزیابی اولیه 🤔
نوع، سن، سلامت و سیستم ریشه درخت بررسی میشود. برخی درختان با پوسیدگی ریشه یا ضعف ساختاری گزینه مناسبی نیستند.
2. مشخصکردن ابعاد توپ ریشه 📏
بر اساس قطر تنه در ارتفاع ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتری، قطر توپ ریشه معمولاً ۸ تا ۱۲ برابر قطر تنه در نظر گرفته میشود.
3. حفاری روت بال 🚜
با استفاده از بیل هیدرولیک یا ادوات مخصوص، کانالی با عمق و عرض مناسب بسته به سن و ارتفاع درخت ایجاد میشود. خاک اطراف ریشه با حداقل لرزش جدا میشود.

4. بستهبندی توپ ریشه 🌱
توپ ریشه با گونی کنفی (چتایی) یا توری فلزی محکم پیچیده میشود تا خاک نریزد و ریشه آسیب نبیند.
5. هرس شاخهها ✂
پس از برداشت، شاخههای اضافی هرس میشوند تا نیاز آبی کاهش یابد و احتمال آسیب در هنگام جابجایی کمتر شود.
6. انتقال درخت 🌴
با جرثقیل یا لیفتراک، بهصورت عمودی و محافظتشده منتقل میشود.

7. کاشت در محل جدید 🌳
گودال از پیش آماده شده و بزرگتر از حجم توپ ریشه است. خاک سبک و غنی ریخته و درخت در آن قرار میگیرد. سپس با قیم و طناب محکم تثبیت میشود تا از جابجایی بهویژه در اثر باد یا آب زیاد جلوگیری شود.
8. آبیاری و مراقبت 💧
آبیاری منظم و مراقبتهای دورهای برای تثبیت درخت حیاتی است.

نکات فنی مهم در روت بال درختان بالغ
🔵 آبیاری منظم و سایهدهی موقت برای ریشهزایی جدید
🔵 هرس سبک شاخهها پس از کاشت برای کاهش استرس و بهبود جذب آب
🔵 استفاده از مواد محرک ریشه و قارچهای میکوریزا برای استقرار بهتر درخت
🔵پایش مستمر در سال اول پس از جابجایی برای افزایش موفقیت کاشت

ابزار و ماشینآلات مورد استفاده در انتقال درخت با حفط ریشه 🚜
🟣 بیل هیدرولیک یا مینیبکهو برای حفاری دقیق
🟣 نایلون ضخیم، گونی و توری فلزی برای مهار توپ ریشه
🟣 جرثقیل یا جرثقیل پشت کامیونی برای انتقال
🟣 تجهیزات تثبیت و نگهدارنده تنه

چالشها در روش روتبال و راهحلها 🤔
مهمترین چالشها و راهکارهای موفقیت در اجرای خدمات روت بال درختان به شرح زیر است:
❌ پوسیدگی ریشه
ناشی از زهکشی نامناسب یا آبیاری بیشازحد؛ با اصلاح خاک و استفاده از قارچکشهای زیستی قابل کنترل است.
❌ زرد شدن برگها
به دلیل کمبود عناصر غذایی یا اختلال جذب؛ با کوددهی و تنظیم pH خاک رفع میشود.
❌ پژمردگی ناگهانی
ناشی از شوک جابجایی یا آسیب فیزیکی؛ کنترل با آبیاری اصولی و محرکهای رشد ریشه ممکن است.
❌ توقف رشد
ممکن است به علت عمق نامناسب کاشت یا تراکم ریشه؛ رفع با هرس محدود ریشههای فشرده و بهبود خاک انجام میشود.

مراقبتهای بعد از جابجایی درخت
- حفظ رطوبت خاک با آبیاری منظم
- محافظت در برابر باد و نور مستقیم
- استفاده تدریجی از کودهای ریشهزا و تهویه خاک
- پایش سلامت درخت بهصورت دورهای

هزینه روت بال درختان
جابجایی درختان به روش روتبال فرایندی تخصصی، زمانبر و وابسته به شرایط زیستی و فنی است. هزینه جابهجایی درخت به روش روت بال به عواملی همچون اندازه و سن درخت، نوع گونه، ساختار ریشه، میزان دسترسی به ماشینآلات، کیفیت خاک محل کاشت و فاصله حملونقل بستگی دارد. ازاینرو، ارائه قیمت دقیق تنها پس از بازدید یا بررسی آنلاین تصاویر و نقشه محل ممکن است.
خدمات روتبال در تهران و شهرستانها توسط مجموعه ایده سبز با بهرهگیری از تیمی متخصص، ماشینآلات استاندارد و روشهای ایمن انجام میشود. ما از مرحله مشاوره تا اجرای کامل عملیات جابجایی، همراه شما هستیم و سلامت درختان کهنسال و ارزشمندتان را در اولویت قرار میدهیم. در صورتی که در پروژهای نیاز به حفظ و انتقال اصولی درختان را دارید،با ما تماس 📞 بگیرید.