تصور کنید در دنیای فیلم‌های سیاه‌وسفید هستید و تمام فضای اطراف را در هال‌ای خاکستری می‌بینید. صادقانه بگویید: چه احساسی دارید؟
احتمالاً احساساتی نظیر سرما، پوچی و گمشدگی به سراغ‌تان می‌آیند. در دنیای ما رنگ‌ها به عنوان عناصر روح‌بخش شناخته می‌شوند و به دلیل اثرگذاری فوق‌العاده زیادی که این عناصر در جای جای زندگی بشر دارند، مبحث جامعی تحت عنوان روانشناسی رنگ‌ها خلق شده است. در این گفتار 🍃ایده سبز قصد دارد تا به سراغ یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مبحث جامع، یعنی «روانشناسی رنگ در معماری» برود و شما را با اثرات مثبت و منفی رنگ در معماری و طراحی داخلی آشنا سازد.
روانشناسی رنگ در معماری داخلی
به طور معمول اکثر افراد بیش‌ترین ساعات از روز خود را در محیط‌های بسته‌ای مثل محیط کار یا محیط خانه می‌گذرانند و کمتر با فضای بیرون و طبیعت در ارتباط هستند. از این رو بنابر نظر روانشناسان، ترکیب رنگی فضای داخلی فضای کار یا منازل، یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر خلق‌و‌خو و ارتباطات انسانی است.
برخلاف معماری سبز که عنصر رنگ و روحِ رنگ در آن از اهمیت حیاتی برخوردار است، در معماری سنتی و مدرن، رنگ مفهوم کمرنگ‌تری پیدا می‌کند. ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که چطور اصول روانشناسی رنگ را در معماری مدرن و دکوراسیون داخلی پیاده کنیم؟ بدین منظور لازم است تا اصول و قواعد تئوری رنگ در معماری را مبنا قرار دهید و با توجه به آن، طراحی و رنگ آمیزی داخلی را انجام دهید.
آشنایی با تئوری رنگ در معماری
به بیان ساده، تئوری رنگ در معماری در حقیقت درک و برداشت شما از هر رنگ را توضیح می‌دهد و تمامی احساساتی که پس از دیدن یک رنگ به شما دست خواهد در این مبحث جای می‌گیرد. علاوه بر این مورد، تضاد یا تناسب رنگ‌ها با یکدیگر، ایجاد ترکیبات رنگی اصولی، هارمونی رنگ و حفظ تناسب میان رنگ محیط و اشیای موجود در آن، همگی از زیرشاخه‌های این تئوری هستند.
دلیل اهمیت تئوری رنگ در معماری، به ایجاد ارتباط میان سه رکن اساسی در طراحی داخلی باز می‌گردد. این ارکان سه گانه (طراحی، احساسات و برند سازی) به واسطۀ این اصل در فضای مدنظر اجرا می‌شوند و بدین ترتیب احساسات حاکم بر جو داخلی خانه یا یک دفتر کار را برای بیننده بیان می‌کنند.
✅ طراحی
طراحی داخلی به نوعی زبان گویای محیط است و در نگاه اول و در کم‌ترین زمان ممکن، یک معرفی کلی از محیط را در اختیار مراجعه کننده قرار می‌دهد. حال با این تفسیر می‌توانیم به این نتیجه برسیم که تئوری رنگ با مشخص کردن اثرات رنگ در معماری، نقش بسیار کلیدی را در طراحی داخلی و معرفی محیط ایفا خواهد کرد.
✅ احساسات
یک طراح داخلی با آگاهی از اصول روانشناسی رنگ در معماری، به راحتی قادر است تا فضایی منطبق بر خلق و خوی افراد طراحی کند و بدین ترتیب احساس آرامش و راحتی را در محیط‌های پرمشغله‌ای مثل محیط کار جاری کند.
✅ برندسازی
استفاده از روانشناسی رنگ در معماری، یکی از قوی‌ترین راه‌های برندسازی می‌باشد. ممکن است این موضوع در نگاه اول کمی غیرقابل باور بنظر برسد اما در حقیقت باید بدانید قدرتی که رنگ‌ها در ارتباط برقرار کردن و جذب افراد دارند، گاهی اوقات از جدیدترین شیوه‌های برندسازی نیز بیشتر است.
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، رنگ‌ها احساسات افراد را درگیر می‌کنند و بر انتخاب‌هایشان اثر می‌گذارند و بدین ترتیب فرآیند برندسازی را به بهترین شکل ممکن به انجام می‌رسانند.
به عنوان مثال فضای یک کلینیک دندانپزشکی که با رنگ‌های شاد و جذاب طراحی شده است، خواه ناخواه برای کودکان جذاب بنظر می‌رسد و بدین ترتیب احتمال مراجعه آن‌ها را افزایش خواهد داد.
اصول استفاده از روانشناسی رنگ در معماری
قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشته باشید که اصول روانشناسی رنگ در دکوراسیون داخلی و خارجی از زمین تا آسمان با یکدیگر تفاوت دارد.
در قدم بعدی باید هدف و کاربرد مدنظرتان را از محیط مشخص کنید چرا که اثرات رنگ در معماری برای فضاهای مختلف متفاوت است و تئوری رنگ برای هر فضایی فلسفۀ خاصی را ارائه می‌دهد. (به عنوان مثال رنگ مناسب اتاق خواب ممکن است برای پذیرایی مناسب نباشد.) بنابراین به طور کلی باید مجموعه اصولی را در نظر بگیرید و برای آگاهی از جزئیات دقیق با طراحان مشورت کنید.
اصول کلی استفاده از روانشناسی رنگ در معماری به شرح زیر است 👇
✅ انتخاب منطقی
رنگ‌ها جزء عناصری هستند که مستقیماً بر احساسات اثر می‌گذارند اما با این حال برای اینکه یک انتخاب صحیح داشته باشید باید در کنار احساسات، منطق را نیز در نظر بگیرید.
تمامی رنگ‌ها زیبایی خاص خود را دارند اما باید به این نکته توجه داشته باشید که رنگ موردنظرتان را صرفاً بر اساس زیبایی یا مدرن بودن انتخاب نکنید و در عوض مقولۀ مهم‌تری مثل سازگار بودن رنگ با روحیات خود را اولویت قرار دهید.
✅ در نظر گرفتن اثرات رنگ در معماری
رنگ‌ها علاوه بر جلوه بخشی به محیط، گاهاً اثرات مثبت و منفی شدیدی را در فضای خانه یا کار از خود بجای می‌گذارند. از این رو با در نظر گرفتن این اصل بهتر است تا هنگام انتخاب، تمامی آثار ناشی از رنگ مورد نظر را بررسی کرده و در نهایت رنگی با آثار و امتیازهای مثبت انتخاب کنید.
به عنوان مثال رنگ‌های روشن به علت بازتاب نور سبب روشن‌تر دیده شدن محیط می‌شوند و محیط را گسترده‌تر از حالت واقعی نشان می‌دهند اما در مقابل رنگ‌های تیره، نور محیط را به شدت می‌گیرند و آن را کوچکتر از حد معمول نمایش می‌دهند. بنابراین قدرت ناشی از اثرات رنگ در معماری را اصلاً دستِ کم نگیرید و پیش از انتخاب، تمامی جوانب را بسنجید.
✅ رعایت تناسب
برای داشتن انتخابی صحیح، کافیست تا اصل تناسب رنگ‌ها را رعایت کنید. بدین منظور بهتر است تا از طراحان و متخصصان این امر راهنمایی بخواهید و خودسرانه عمل نکنید چرا که پیاده‌سازی یک ترکیب رنگی نادرست به معنای واقعی کلمه منجر به فاجعه می‌شود!
به طور کلی مفهوم تناسب رنگ در دکوراسیون داخلی بر اساس نمودار چرخه رنگ توضیح داده می‌شود و بر این اساس، یک ترکیب رنگی صحیح در معماری، ترکیبی است که شامل رنگ‌های اصلی و فرعی باشد.
حضور رنگ‌های اصلی و فرعی در محیط، علاوه بر اینکه یک ست رنگی زیبا را به رخ می‌کشد، از نظر روانشناسی احساسات ناشی از دریافت‌های بصری افراد را در حالت اعتدال نگه می‌دارد و برخلاف طراحی‌های مونوکروم این احساسات را صرفاً به یک سمت سوق نمی‌دهد.
اثر انواع رنگ در معماری داخلی
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، یکی از اهداف اصلی روانشناسی رنگ در معماری، مشخص کردن اثرات ناشی از آن بر روحیات و خلق و خوی افراد است. بدین منظور در ادامه اثرات رنگ‌های مختلف در معماری و دکوراسیون داخلی را بررسی خواهیم کرد.
روانشناسی رنگ زرد در معماری
روانشناسی رنگ در دکوراسیون داخلی، رنگ زرد را به خورشید نسبت می‌دهد و بر همین اساس آن را به عنوان یک رنگ نشاط آور و پر انرژی معرفی می‌کند اما توجه داشته باشید که ویژگی‌های مثبت رنگ زرد تنها در صورتی نمود پیدا می‌کند که این رنگ در ترکیب با دیگر رنگ‌ها باشد.
به عنوان مثال در تحقیقات انجام شده مشخص شد که رنگ زرد یکی از محرک‌های بسیار قدرتمند سیستم عصبی است و به همین دلیل افراد (خصوصاً کودکان) با حضور در مکان‌هایی که تماماً با این رنگ پوشیده شده است، رفتارهایی نظیر کلافگی و خشونت را از خود بروز می‌دهند.
روانشناسی رنگ آبی در معماری
رنگ آبی به عنوان آرام‌کننده‌ترین رنگ در دنیا معرفی می‌شود و به همین دلیل است که وقتی به آسمان نگاه می‌کنید ناخوداگاه احساس آرامش سراسر وجودتان را فرا می‌گیرد. بررسی‌های علمی نشان داده است که رنگ آبی باعث آهسته‌تر شدن ریتم ضربان قلب شده و بدنبال آن فشار خون را کاهش می‌دهد و در نتیجۀ این اثرات، سبب ایجاد حس آرامش در افراد خواهد شد.
علم روانشناسی رنگ در معماری، رنگ آبی را برای فضاهایی که نیازمند آرامش هستند مناسب می‌داند. به عنوان مثال اتاق خواب یکی از محیط‌هاییست که شدیداً به رنگ‌های آرامش‌بخشی مثل آبی احتیاج دارد. همچنین طراحی داخلی فضاهای پر استرسی مثل بیمارستان‌ها نیز معمولاً دارای طیف‌هایی از رنگ آبی است.
*توجه* استفاده یک دست از رنگ آبی در دکوراسیون داخلی، بیش از حد فضا را سرد و یخ‌زده نشان می‌دهد بنابراین برای جلوگیری از این حالت پیشنهاد می‌شود تا رنگ آبی را در ترکیب با رنگ‌های خنثی یا گرم (مثل کرم) بکار ببرید.
ضمناً توجه داشته باشید که تناژ‌های تیره از رنگ آبی کاملاً اثری معکوس دارند و احساساتی نظیر ناراحتی و غم‌زدگی را القا می‌کنند، بر همین اساس استفاده از آن‌ها به عنوان رنگ اصلی در معماری داخلی چندان مطرح نیست.
روانشناسی رنگ قرمز در معماری
رنگ قرمز یکی از رنگ‌های بسیار پرانرژیست که اثر خود را از طریق افزایش چشمگیر آدرنالین در افراد نشان می‌دهد. روانشناسی رنگ در دکوراسیون داخلی، رنگ قرمز را مناسب فضاهایی که نیازمند موج صمیمیت و گرمای زیاد هستند می‌داند. بر همین اساس معمولاً در رستوران‌ها و سالن‌های غذاخوری استفاده از این رنگ به وضوح یافت می‌شود.
*توجه* استفاده بیش از حد از رنگ قرمز، می‌تواند منجر به بروز احساساتی نظیر خشونت شود.
روانشناسی رنگ سبز در معماری
رنگ سبز نیز همانند رنگ آبی ماهیتی آرام‌بخش دارد و نسبت به دیگر رنگ‌ها، اثرات منفی کمتری از خود بجای می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین اثرات رنگ در معماری، افزایش یا کاهش قدرت درک و فهم می‌باشد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که رنگ سبز به طور مستقیم بر افزایش میزان یادگیری و درک افراد اثر می‌گذارد و به همین دلیل در طراحی داخلی کلاس‌های درس یا محیط‌های آموزشی، از این رنگ به وفور استفاده می‌شود.
همچنین بنابر توصیه علم روانشناسی رنگ در معماری، استفاده از رنگ سبز در طراحی فضاهای پر استرسی مثل اتاق‌های کنفرانس، باعث ایجاد موج آرامش خواهد شد.
*توجه* برخی افراد معتقدند که رنگ سبز تیره احساساتی نظیر غم و اندوه را القا می‌کند.
روانشناسی رنگ خاکستری در معماری
رنگ خاکستری بدلیل ماهیت خنثی و انعطاف پذیری که دارد، در ساخت ترکیبات رنگی زیبا و مدرن عملکردی فوق‌العاده از خود نشان می‌دهد و یکی از جذاب‌ترین رنگ‌ها در طراحی دکوراسیون داخلی بشمار می‌رود. از منظر روانشناسی رنگ در معماری، رنگ خاکستری کاملاً در حالت اعتدال است و بر همین اساس قدرت سازش با اکثر سلیقه‌ها را دارد. از این رو استفاده از این رنگ در دکوراسیون داخلی آفیس‌ها و فضاهای کاری که میزبان افراد با سلایق متفاوت هستند، ایده‌ای بسیار هوشمندانه است.
از جهت دیگر رنگ خاکستری بدلیل ملایمت خوشایندی که دارد برای استفاده در فضاهای داخلی منازل نیز بسیار مناسب است و به نوعی روند انتخاب را برای شما آسان می‌کند. همچنین در نظر داشته باشید که توانایی ست شدن بی‌نظیر این رنگ با دیگر المان‌های فضای داخلی، از بزرگ‌ترین مزیت‌های آن بشمار می‌رود.
*توجه* استفاده یک‌دست از رنگ خاکستری محیط را بسیار کسل کننده می‌کند و سبب القای احساساتی نظیر خستگی و خواب آلودگی می‌شود.
روانشناسی رنگ سیاه در معماری
قدرت، جسارت و ابهت سه مفهوم روانشناختی مطرحیست که از رنگ سیاه برداشت می‌شود. برخلاف تصور بسیاری از افراد، رنگ سیاه نه تنها باعث دلگیر شدن فضا نمی‌شود، بلکه در صورت رعایت اصل تئوری رنگ در معماری و استفاده از رنگ‌های سازگار با آن، می‌تواند جلوۀ بی‌بدیلی نیز خلق کند.
استفاده از رنگ سیاه در معماری داخلی هلدینگ‌ها و شرکت‌های بزرگ (به واسطه القای احساساتی نظیر قدرت و جسارت) یکی از ایده‌های برندسازی و رخ نمایی قدرت است.
روانشناسی رنگ سفید در معماری
تجسم بهشت، پاکی و آرامش مطلق از جمله احساساتی هستند که پس از دیدن رنگ سفید، در ذهن ما شکل می‌گیرند. روانشناسی رنگ در دکوراسیون داخلی دو شخصیت کاملاً متفاوت را برای رنگ سفید تعریف می‌کند. بر این اساس رنگ سفید همانطور که باعث ایجاد احساس آرامش می‌شود، در دراز مدت منجر به ایجاد احساساتی نظیر خلأ، پوچی و بی حوصلگی نیز خواهد شد.
بنابراین در انتخاب این رنگ باید محتاطانه عمل کرد و ترجیحاً از رنگ‌های دیگری به منظور خنثی کردن اثر منفی رنگ سفید در طراحی داخلی استفاده کرد.
کلام پایانی
جذاب‌ترین سازه‌ها با حرفه‌ای‌ترین معماری‌ها، بدون داشتن رنگ مناسب همانند کالبدی بدون روح هستند و هرگز به ارزش واقعی خود دست پیدا نمی‌کنند.
رنگ‌ها برقرار کنندۀ ارتباط میان افراد و محیط هستند و از آنجایی که تقریباً تمام قسمت‌های یک محیط را پوشش می‌دهند، اثرات خود را در مقیاس‌های وسیعی بر افراد اعمال می‌کنند. بر همین اساس علم روانشناسی رنگ در دکوراسیون داخلی با بررسی اثرات رنگ در معماری و نتایج بدست آمده، سعی در راهنمایی طراحان در راستای استفاده صحیح از رنگ‌ها و دستیابی به اثرات مثبت ناشی از آن‌ها دارد.
در پایان ما اعضای تیم ایده سبز امیدواریم که با ارائه این مقاله کاربردی توانسته باشیم اطلاعات شما عزیزان را در زمینه روانشناسی رنگ در معماری بیش از پیش افزایش دهیم و نقشی هرچند کوچک در جهت خلق فضایی سرزنده و شاداب ایفا کرده باشیم.