✅آشنایی با سبک بروتالیست در معماری از بلاگ ایده سبز

تابحال واژه‌هایی مثل جسارت و اعتماد بنفس فقط برای توصیف انسان‌ها بکار برده شده است اما در اینجا قصد داریم تا شما را با جسورانه‌ترین سبک معماری آشنا کنیم. فارغ از اینکه در یک ساختمان از چه متریال و یا طرح و نقشه‌ای استفاده شده است، نمای بیرونی و ظاهر یک ساختمان نمایندۀ کلی ساختمان و بیانگر خصوصیات عمده آن در یک نگاه می‌باشد. 

بر این مبنا ساختمان‌هایی که از روکارهای زیبایی برخوردارند در نگاه اول بسیار جذاب و گیرا بنظر می‌رسند و حرفی برای گفتن دارند اما در واقع جسارت یک ساختمان زمانی به رخ کشیده می‌شود که در نهایت سادگی و بدون هیچ زرق و برقی بدرخشد.

💫سبک معماری بروتالیسم {Brutalist Architecture} نمایانگر جسارت و اعتماد بنفس ساختمان‌هایی با این معماری می‌باشد. در این سبک، ساختمان‌های بتنی عاری از هر نوع روکاری می‌باشند و به اصطلاح عریان هستند، اما با این حال از شکوه وصف ناپذیری برخوردارند و طرفداران خاص خود را دارند.

🍃 ایده سبز قصد دارد تا در این مقاله به سراغ بررسی این سبک از معماری برود، بنابراین چنانچه شما نیز از طرفداران سبک بروتالیست در معماری هستید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

جرقه خلق سبک بروتالیسم

شکل‌گیری سبک بروتالیست در معماری داستان تقریباً غم‌انگیزی دارد و به زمان بعد از جنگ جهانی دوم باز می‌گردد. در آن زمان اوضاع اقتصادی اروپا پس از جنگ جهانی دوم به شدت دچار ضعف شد و بر همین اساس استفاده از مصالح روتین در ساختمان سازی به رویایی دست نیافتنی تبدیل شد.

از این رو تمایل معماران به استفاده از مصالح ارزان قیمت بسیار افزایش یافت و نهایتاً بتن به عنوان ارزان‌ترین عنصر برای ساخت ساختمان‌ها انتخاب شد و بدین ترتیب اولین جرقه‌های معماری بروتالیست زده شد.

تاریخچه معماری بروتالیست

معماری بروتالیست به سال‌های 1950 تا 1970 میلادی باز می‌گردد و در واقع 5 سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، این سبک از معماری با هدف بازسازی سریع‌تر شهرها رواج یافت اما با گذشت زمان، به مرور انتقادات و ایرادهایی بر این سازه‌های عریان وارد شد و سرانجام در دهه 1980 این سبک از معماری به تدریج به فراموشی سپرده شد.

شاخصه‌های اصلی معماری بروتالیسم

قبل از بررسی ویژگی‌های برجستۀ این سبک از معماری، باید به این نکته توجه داشته باشیم که سبک بروتالیست در معماری محدودیتی ندارد و بر همین اساس ممکن است بنا بر سلیقه طراحان و معماران، متریالی همچون چوب، سنگ، شیشه و ... نیز به صورت ترکیب با بتن در این سبک به چشم بخورد اما با این حال ویژگی‌ اصلی سازه‌های بروتالیسم به شرح زیر است.

◀️ مونوکروم

هنگامی که به یک سازه ساخته شده بر اساس معماری بروتالیست نگاه می‌کنید، اولین چیزی که توجه شما را به خود جلب می‌کند تک رنگ بودن آن‌ می‌باشد. این ویژگی یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌ سازه‌های بروتالیسم است.

◀️ ظاهر خشن و سنگین

از آنجایی که تقریباً 90% متریال بکار رفته شده در این سازه‌ها بتن می‌باشد و خبری از روکارهای ظریف و لطیفی همچون سنگ‌های نما نیست، در نگاه اول، زمختی بتن سبب می‌شود تا جلوۀ کلی ساختمان کمی خشن و سنگین بنظر برسد.

◀️ طراحی چهارگوش

از دیگر ویژگی‌های سبک بروتالیسم، هندسه خاص آن می‌باشد. در بیشتر موارد سازه‌های بروتالیسم با هندسه چهارگوش و در قالب مربع یا مستطیل دیده می‌شوند و انحنا در طراحی آن‌ها به چشم نمی‌خورد.

بنا بر عقیده بسیاری از طراحان، افزایش سرعت ساخت و ساز و بازسازی شهر پس از آسیب‌های جنگ، یکی از علل اصلی ساده بودن شکل این ساختمان‌ها می‌باشد.

◀️ عاری از تزئینات

همانطور که در ابتدای مقاله نیز اشاره کردیم، ساختمان‌های بروتالیسم به سادگی شهرت دارند و خبری از تزئینات یا نماهای جذاب نیست.

علت این امر باز هم به دوران سخت پس از جنگ جهانی دوم باز می‌گردد زیرا در آن زمان هدف از ساخت و ساز، صرفاً ایجاد یک محیط امن برای مردم بوده است و مواردی از قبیل زیباسازی نمای ساختمان چندان مطرح نبوده است.

❌ معایب و ضعف‌های معماری بروتالیست

نمای عریان سیمانی در معماری بروتالیسم همواره آسیب‌پذیرترین بخش این سبک بوده است؛ زیرا بتن بدون پوشش در اقلیم‌های مرطوب و ابری، خصوصاً مناطق اقیانوسی شمال‌غرب اروپا، به‌سرعت کیفیت ظاهری خود را از دست می‌دهد.

این ماده بر اثر نفوذ رطوبت دچار لکه‌زدگی، پوسته‌پوسته شدن و رشد خزه می‌شود و در ادامه، خوردگی تدریجی آرماتورهای درونی، خطرهای جدی ساختاری ایجاد می‌کند. ترمیم چنین آسیب‌هایی نیز بسیار هزینه‌بر است و در بسیاری از موارد نسبت هزینه به نتیجه، مالکان را به سمت تخریب یا جایگزینی بنا سوق می‌دهد.

این نواقص فنی، بهانه‌ای برای منتقدان مشهور بروتالیسم فراهم کرده؛ افرادی مانند چارلز، پرنس ولز که سال‌ها این سبک را با تعبیر «توده‌ای خام و سیمانی» هدف انتقاد قرار داده‌اند.

هم‌زمان، نارضایتی اجتماعی نیز شدت گرفت؛ تا جایی که اعتراض دانشجویان دانشگاه اورگان در دهه هفتاد، مسیر همکاری با کریستوفر الکساندر و شکل‌گیری پژوهش‌های تازه در معماری را رقم زد.

مجموعه این عوامل، فرسایش ناگزیر، هزینه‌های بالای مرمت و مخالفت عمومی، باعث شده است بسیاری از ساختمان‌های بروتالیستیِ بدون رسیدگی، امروز در چرخه مداوم تخریب، بازسازی یا جایگزینی قرار بگیرند. 

برجسته‌ترین آثار سبک معماری بروتالیست

◀️ ساختمان شهرداری بوستون

یکی از مشهور‌ترین سازه‌های بروتالیسمی، ساختمان شهرداری بوستون واقع در آمریکا می‌باشد که در سال 1962 ساخته شد. این ساختمان فوق‌العاده تنها در یک نگاه، تمامی شاخصه‌های سبک معماری بروتالیست را به رخ می‌کشد و بر همین اساس به عنوان نماد کاملی از این سبک شناخته می‌شود.

◀️ کتابخانه دانشگاه کالیفرنیا

کتابخانه دانشگاه کالیفرنیا به واسطه ظاهر فوق‌العاده جذابی که دارد در فهرست زیباترین کتابخانه‌های دنیا قرار گرفته است. البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ویلیام پریرا، معمار خوش‌سلیقه این سازۀ منحصربفرد، سبک بروتالیسم را با طراحی مدرن تلفیق کرده و در نهایت ساختمانی با ظاهر نمادین و بافت بتنی خلق کرده است.

مشهورترین معماران سبک بروتالیسم

✅ آلیسون و پیتر اسمیتسونن

برای اولین بار در تاریخ علم معماری، این زوج معمار تمایل زیادی به نمایش مصالح به صورت خام در سازه‌های خود داشتند و بر همین اساس در بسیاری از کتب معماری، از آن‌ها به عنوان خالقان سبک بروتالیسم یاد می‌شود.

✅ لو کوبوزیه

درست به همان اندازه که آلیسون و پیتر به عنوان خالقان سبک بروتالیست در معماری شناخته می‌شوند، لوکوربوزیه نیز به عنوان یکی از بنیان‌گذاران و همچنین معمار برجستۀ این سبک شناخته می‌شود.

✅ پل رودولف

پل رودولف یکی از معماران مشهور سبک بروتالسیم و همچنین رئیس دانشکده معماری دانشگاه ییل در آمریکا بود. شهرت رودولف بیشتر به خاطر پیروی از معماری بروتالیسم و خلق بناهای بتنی با ظاهری خشن و سرد بود.

✅ دنیس لسدون

یکی دیگر از معماران مطرح و همچنین علاقمند به سبک بروتالیست در معماری، دنیس لسدون می‌باشد که یکی از زیباترین سازه‌های بروتالیسمی را در شهر لندن خلق کرده است.

✅ جیمز استرلینگ

جیمز استرلینگ یکی از برجسته‌ترین معماران اسکاتلندی است که در کنار سبک‌های مختلف معماری، یکی از معروف‌ترین آثار خود یعنی دانشگاه لینچستر را بر مبنای سبک بروتالیسم به اجرا درآورد.

معماری بروتالیسم در ایران

از آنجایی که سبک بروتالیست در معماری منشا اروپایی دارد، ممکن است گمان کنید که این سبک از معماری صرفاً مختص همان جغرافیاست و در ایران وجود ندارد، اما باید بگوییم که این تصور کاملاً اشتباه است.

ظهور معماری بروتالیسم در ایران به دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی باز می‌گردد و اولین سازۀ برپا شده بر اساس این معماری، قسمت سر در دانشگاه تهران می‌باشد که توسط هوشنگ سیحون با نهایت استادی خلق شد. سپس با گذشت زمان این سبک از معماری توانست طرفداران زیادی را به خود جذب کند و بدین ترتیب به سبک رایجی با عنوان «معماری زبره کاری» تبدیل شد.

اینجا می‌توانید اطلاعات مفیدی درباره تاریخچه معماری ایرانی به دست آورید😉

از معروف‌ترین سازه‌های بروتالیسمی در ایران می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

▪️ موزۀ هنرهای معاصر تهران
▪️ پردیس سینمایی پارک ملت
▪️ ساختمان وزارت کشور (خیابان فاطمی)
▪️ برج‌های اسکان
▪️ شهرک اکباتان

سبک بروتالیسم در معماری داخلی

با وجود کمرنگ شدن معماری بروتالیسم در سال‌های اخیر، انتقاد و مخالفت‌های نقادان نتوانست به طور کامل ریشه سبک بروتالیست در معماری را بخشکاند و بدین ترتیب با گذشت زمان، جوانه‌های معماری زبره کاری از فضای داخلی سازه‌ها سر درآوردند. طراحی فضای داخلی مبتنی بر سبک بروتالیست، امروزه یکی از ایده‌های پرطرفدار خصوصاً برای دفاتر و شرکت‌های صنعتی می‌باشد.

اینجا می‌نوانید درباره انواع سبک‌های طراحی داخلی اطلاعات بیشتری کسب کنید 😉

سردی و سختی نهفته در سبک بروتالیست کاملاً منطبق با سختی صنعت می‌باشد و بدین ترتیب با ساده‌ترین امکانات و بدون نیاز به هیچ هزینه اضافی، یک طرح مناسب و درخور اجرا خواهد شد. از طرف دیگر طراحی داخلی با بتن بسیار بادوام خواهد بود و در مقایسه با دیگر انواع طراحی داخلی، بسیار به صرفه نیز می‌باشد.

کلام پایانی

در دنیای بی پایان علم معماری، همیشه خبری از طراحی‌های پیچیده و عجیب غریب نیست و در برخی موارد سادگی و مینیمال بودن برخی از سبک‌ها، شکوه و عظمت این علم را به رخ می‌کشد. سبک بروتالیست در معماری یکی از فصل‌های بسیار کمک کننده و جذاب از این علم بود که در سال‌های اولیه پس از جنگ جهانی دوم، به منظور بازسازی و برپایی مجدد شهرها بکار گرفته شد و توانست نقش مهمی را در ترمیم آسیب‌های شهری ناشی از جنگ ایفا کند.

حال پس از گذشت سالیان سال و با وجود کمرنگ ‌شدن این سبک با وقار از معماری، همچنان ایده‌هایی از قبیل طراحی فضاهای داخلی مبتنی بر این سبک، جهت احیا و زنده نگه داشتن خاطرات معماری بروتالیسم در حال اجراست. از این رو ما اعضای مجموعه ایده سبز تصمیم گرفتیم تا با ارائه یک مقاله کاربردی، شما عزیزان را با این سبک از معماری بیشتر آشنا سازیم و قدمی حتی کوچک در جهت حفظ و یادآوری این سبک ارزشمند برداریم.