گاهی یک گیاه، بیش از آن‌که در خاک ریشه بدواند، در فرهنگ و حافظه جمعی مردم جا خوش می‌کند. درخت مورت یکی از همین گیاهان است؛ زینتی، دارویی، مقاوم و پرکاربرد در طراحی و معماری منظر.
در ادامه با 🌿 ایده سبز همراه باشید تا این گونه‌ی ارزشمند را از جنبه‌های تخصصی بررسی کنیم.
آشنایی با درخت مورت
درختچه مورد با نام علمی Myrtus communis گیاهی همیشه‌سبز، زینتی و دارویی از خانواده موردیان (Myrtaceae) است و بومی مناطق مدیترانه‌ای، بخش‌هایی از خاورمیانه و شمال آفریقا شناخته می‌شود.
این گونه با برگ‌های چرمی و معطر، گل‌های سفید خوش‌بو و میوه‌های آبی تیره خوراکی، جایگاهی ویژه در طب سنتی و طراحی دکوراسیون مدرن پیدا کرده و به‌دلیل مقاومت بالا، پای ثابت پروژه‌های محوطه سازی در فضاهای مختلف است.
علاوه بر ارزش‌های زینتی و دارویی، گیاه مورد در فرهنگ و باورهای کهن، به‌ویژه آیین زرتشتی، مقدس و نماد پاکی و جاودانگی به شمار می‌آید.
درختچه مورد از نظر اکولوژیکی، مقاومت بالایی در برابر خشکی و شرایط نامساعد دارد و معمولاً تا ارتفاع ۵ متر رشد می‌کند.
در محوطه سازی شهری، اغلب به شکل درختچه‌های کوتاه و چندشاخه پرورش داده می‌شود تا هماهنگی بیشتری با فرم فضا داشته باشد.
درختچه مورد از گیاهان محبوب محوطه سازی است، اما برای داشتن آن حتماً به باغچه نیاز نیست.
در واقع، درخت مورت یکی از گیاهان مناسب فلاورباکس محسوب می‌شود و انعطاف‌پذیری بالایی در طراحی فضاهای سبز خانگی و شهری دارد.
با کاشت این گیاه مقاوم در فلاورباکس فلزی می‌توان آن را در تراس یا روف‌گاردن نیز پرورش داد و از زیبایی همیشگی‌اش لذت برد.
❓ مورت درسته یا مورد؟
در زبان فارسی به این گیاه هر دو واژه «مورت» و «مورد» اطلاق می‌شود.
مورت بیشتر در منابع گیاهشناسی و میان باغبانان رایج است، در حالی که مورد در متون سنتی و عمومی به کار می‌رود.
از نظر علمی هر دو اشاره به یک گونه‌ی واحد دارند؛ بنابراین تفاوتی از نظر گیاهشناسی وجود ندارد و هر دو اصطلاح صحیح‌اند.
شرایط نگهداری درخت مورت
نگهداری درست مورت فضای سبز، کلید اصلی حفظ سلامت و رشد مطلوب این گیاه همیشه‌سبز است.
با رعایت نکات ساده‌ای مانند انتخاب محل مناسب و آبیاری دقیق، می‌توانید از زیبایی و عطر منحصر به‌فرد درختچه مورت بهره‌مند شوید.
☀️ نور
درختچه مورت برای رشد به نور کامل خورشید نیاز دارد، اما در نیمه‌سایه نیز قادر به ادامه حیات است. نور مستقیم، خصوصاً در ساعات صبح، باعث افزایش گل‌دهی و غلظت ترکیبات معطر در برگ می‌شود.
💧 آب
درخت مورت نسبت به خشکی مقاوم است و نیاز به آبیاری زودهنگام ندارد، اما برای رشد بهتر و شادابی، آبیاری هر ۲ تا ۳ روز یک‌بار و زمانی که خاک کاملاً خشک شد، توصیه می‌شود.
❗ آبیاری بیش از حد، به‌خصوص در خاک‌های سنگین، ممکن است باعث پوسیدگی ریشه شود.
🌡️ دما
گیاه مورت نسبت به دمای تابستان مقاوم است و به‌راحتی در مناطق نیمه‌گرمسیری رشد می‌کند، اما یخبندان‌های شدید و دمای زیر منفی پنج درجه سانتی‌گراد می‌تواند به برگ‌ها و گیاه آسیب برساند.
🌱 خاک
خاک لومی با زهکشی مناسب بهترین بستر برای رشد درخت مورت است و افزودن مقداری شن به خاک، زهکشی و تهویه ریشه را بهبود می‌بخشد.
🟫 کوددهی
برای رشد بهتر و سلامت ریشه، استفاده از کود درختچه مورت (NPK) در بهار و تابستان توصیه می‌شود، اما حتماً پیش از کوددهی با متخصصان مشورت کنید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
✂ هرس
زمان هرس درختچه مورد پس از گل‌دهی یا اوایل بهار، برای شکل‌دهی و تهویه تاج مناسب است.
انواع درختچه مورت در محوطه سازی
قابلیت شکل‌پذیری بالای درختچه مورت در کنار مقاومت قابل‌توجه آن در برابر شرایط محیطی، این گیاه را به یکی از گزینه‌های ایده‌آل برای اجرای فرم‌های تزئینی یا توپیاری تبدیل کرده است.
به همین دلیل، در طراحی فضای سبز شهری یا باغ‌های زینتی، از این درختچه اغلب در قالب مدل‌های شکل داده‌شده زیر استفاده می‌شود:
✅ مورت پیوندی
درختچه مورت پیوندی نوعی خاص است که برای ترکیب صفات مطلوب دو گیاه تولید می‌شود. این درختچه معمولاً با پیوند زدن مورت روی پایه درخت برگ نو ایجاد می‌شود تا مقاومت گیاه اصلی را در برابر تنش‌های محیطی (مانند سرما، گرما، پرآبی یا کم‌آبی) افزایش دهد و اغلب برای تولید نمونه‌های پایه‌دار با تنه زینتی استفاده می‌شود.
✅ مورت آمریکایی
نمونه دیگر، مورت آمریکایی است که یک درختچه همیشه‌سبز و بسیار مقاوم بوده و به دلیل رشد سریع و تحمل عالی گرما، خشکی و شوری خاک، به گونه غالب فضای سبز در شهرهای جنوبی ایران تبدیل شده و تقریباً ۷۰ درصد پوشش گیاهی این مناطق را تشکیل می‌دهد.
✅ مورت تنه‌کوتاه
نمونه دیگر از این گیاه، مورت تنه‌کوتاه است. این گونه برخلاف نوع آمریکایی که غالباً بلند می‌شود، رشد افقی دارد و بهترین نمونه توپیاری برای ایجاد اشکال هندسی و تزیینی محسوب می‌شود و برای ساخت پرچین‌های زینتی بسیار محبوب است.
✅ مورت تک‌کله
فرم دیگری که به صورت تخصصی تولید می‌شود، مورت تک کله است که با نام مورت تک سر نیز شناخته می‌شود. این فرم از نوع مورت پیوندی است که اغلب روی تنه‌های قطور و قوی‌تر اجرا می‌شود تا یک تاج کروی یا توپی متراکم را بر روی یک پایه تنه مستقیم ایجاد کند و عمدتاً کاربرد زینتی لوکس در ورودی رستوران‌ها دارد.
✅ مورت دوکله یا چند کله
به نام درختچه مورت دو سر یا چند سر نیز شناخته می‌شود که از گونه‌های مورت پیوندی به شمار می‌رود.
به‌عنوان اثری هنری در طراحی فضای سبز شناخته می‌شود. این فرم با ایجاد دو یا چند توده‌ی کروی از شاخ‌وبرگ که روی یک پایه یا چند تنه‌ی اصلی شکل گرفته‌اند، جلوه‌ای لوکس و چشم‌نواز برای باغ‌های کلاسیک، ویلاهای خاص و محوطه‌های شاخص به وجود می‌آورد.
✅ پرچین سبز
درخت مورت به دلیل شاخ و برگ متراکم، هرس‌پذیری بالا و ماهیت همیشه سبز خود، یکی از بهترین گزینه‌ها برای ایجاد حصارها و دیواره‌های زنده در باغ و فضای سبز است. این پرچین‌ها علاوه بر ایجاد حریم خصوصی، به دلیل معطر بودن برگ‌هایشان، رایحه‌ای دلپذیر در محیط منتشر می‌کنند و به راحتی به اشکال هندسی منظم فرم داده می‌شوند.
✅ بونسای
یک نمونه دیگر از این درختچه پرکاربرد و محبوب، بونسای درختچه مورت (Myrtus Bonsai) است، این درختچه مینیاتوری همیشه‌سبز و معطر با برگ‌های ریز و تنه مقاوم، نماد صبر و زیبایی ابدی به شمار می‌رود.
نگهداری و هرس آن نوعی مدیتیشن فعال محسوب شده و رایحه برگ‌هایش در آروماتراپی برای کاهش اضطراب کاربرد دارد. این اثر هنری زنده، حسی کلاسیک و آرامش‌بخش را به فضای داخلی می‌آورد.
تکثیر درخت مورد
برای کاشت و تکثیر، ابتدا باید بهترین زمان کاشت درخت مورد را در نظر گرفت تا گیاه رشد بهینه‌ای داشته باشد.
درخت مورت را می‌توان از سه روش اصلی کاشت بذر، قلمه‌زنی و پیوند تکثیر کرد. هر یک از این روش‌ها شرایط خاص خود را دارند و بسته به هدف کاشت، سطح مهارت و منابع موجود، روش مناسب انتخاب می‌شود.
◀️ روش کاشت بذر
کاشت بذر روشی اقتصادی و مناسب برای تولید انبوه مورت فضای سبز است، اما به دوره سرمایی (پاییز تا بهار) و صبر بیشتری نیاز دارد. بذرها باید در خاک شنی یا لومی با زهکشی خوب کاشته شده و در دمای خنک نگهداری شوند تا جوانه‌زنی موفق انجام شود.
کیفیت نهال نهایی به نوع بذر و شرایط نگهداری بستگی دارد.
◀️ روش قلمه زنی
قلمه‌زنی گیاه مورد روشی سریع‌تر و قابل اعتماد برای تکثیر است، به‌ویژه در پروژه‌های محوطه سازی. قلمه‌های ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متری در بستری از پرلیت و کمپوست کاشته شده و در محیط مرطوب و نور غیرمستقیم نگهداری می‌شوند.
ریشه‌زایی طی ۴ تا ۱۲ هفته انجام می‌شود و گیاه آماده انتقال به گلدان یا فضای سبز خواهد بود.
◀️ روش پیوند
روش پیوند در درخت مورد معمولاً توسط افراد متخصص انجام می‌شود و بیشتر برای تولید نمونه‌های زینتی و اصلاح‌شده کاربرد دارد. در این روش، معمولاً شاخه‌ای از مورت روی پایه‌ای مانند برگ‌نو پیوند زده می‌شود تا گیاهی مقاوم‌تر و خوش‌فرم به‌دست آید.
برای تکثیر خانگی، روش‌هایی مثل قلمه‌زنی یا کاشت بذر ساده‌تر و کم‌ریسک‌تر هستند.
آفات و بیماری‌های درخت مورت
درختچه مورد به‌عنوان یک گیاه مقاوم، معمولاً کمتر در معرض آفات و بیماری‌های گیاهی قرار می‌گیرد. با این حال، در شرایط خاص محیطی، ممکن است به برخی آفات دچار شود که نیازمند توجه و مدیریت هستند:
❌ کنه‌ها: در هوای خشک و گرم باعث زردی و ریزش برگ‌ها می‌شوند؛ افزایش رطوبت و سموم کنه‌کش موثر است.
❌ شته‌های پنبه‌ای: تولید توده‌های پنبه‌ای روی برگ‌ها و شاخه‌ها؛ کنترل با سموم مخصوص یا شستشو با آب و صابون.
❌ زنگ مورت: بیماری قارچی با لکه‌های زرد و قرمز روی برگ‌ها و شاخه‌ها؛ حذف بخش‌های آلوده و استفاده از قارچ‌کش توصیه می‌شود.
❌ علت ریزش برگ درخت مورت: آبیاری بیش از حد یا زهکشی نامناسب خاک است.
❌ علت خشک شدن درختچه مورت: کمبود آبیاری در تابستان‌های خشک یا سرمای شدید زمستان.
🤔 پیشگیری: رعایت بهداشت گیاه، هرس منظم و استفاده از کودهای متعادل کمک‌کننده است. در صورت بروز علائم غیرعادی، مشاوره با متخصص گیاه‌پزشکی الزامی است.
مورت درختچه محبوب محوطه سازان
درخت مورد جزو گیاهان مقاوم محوطه سازی به شمار می‌رود و گزینه‌ای استراتژیک برای فضاهای شهری، حیاط‌ها، باغ‌ها و محیط‌های تجاری و سازمانی است. با استفاده از این گیاه در پروژه‌های طراحی فضای سبز، می‌توان محیطی زیبا، پایدار و چشم‌نواز ایجاد کرد.
جهت اطلاع از قیمت درخت مورت و انتخاب گونه مناسب با توجه به اقلیم و طراحی پروژه، مجموعه 🌿ایده سبز این آمادگی را دارد تا با رعایت اصول مهندسی فضای سبز، خدمات تأمین، کاشت و اجرای تخصصی محوطه سازی را به شما ارائه دهد. برای مشاوره، خرید درختچه مورد و تأمین درختان متناسب با طرح فضای شما، کافیست با ما تماس📞 بگیرید.