اگر تا امروز با مفهوم توپیاری یا هرس شکلی در محوطه سازی آشنا نبوده‌اید یا به استفاده از آن فکر نکرده‌اید، ظرفیت بزرگی را در بحث محوطه‌سازی فضای سبز از دست داده‌اید. آشنایی با این مفهوم و اجرای آن می‌تواند نقطه عطفی در ارتقای اسلوب طراحی فضای سبز باشد. برای اینکه بدانیم توپیاری چیست و چه کاربردی دارد، حتماً تا انتهای این مطلب با ایده سبز همراه باشید. 😃
در این مقاله خواهید خواند:
✅ توپیاری چیست؟
✅ آشنایی با سبک‌های توپیاری
✅ اصول اجرای توپیاری
✅ گیاهان مناسب توپیاری
✅ تصاویر توپیاری
✅ ارائه خدمات توپیاری در تهران
توپیاری چیست؟
توپیاری (Topiary) یکی از زیرمجموعه‌‌های خدمات نگهداری از فضای سبز است که از منظر زبان‌شناسی از کلمه لاتین "Tapiarius" مشتق شده که معنای آن باغبانی زینتی است. توپیاری قبل از اینکه یک فن یا مهارت باشد، یک هنر است. هنر پیرایش، هرس و بریدن گیاهان به اَشکال و مدل‌های جذاب و منحصربه‌فرد. هنری که به‌واسطه آن می‌توان آثار طبیعی بکر و چشم‌نوازی خلق کرد و پتانسیل گیاهان را در معماری منظر به حداکثر رساند.
در توپیاری با استفاده از ابزار و وسایل خاص، گیاهان را اعم از بوته‌ها و درختچه‌ها به اَشکال و الگوهای دلخواه درمی‌آوریم. البته رشد مستمر گیاهان باعث می‌شود که تغییر شکل آن‌ها، موقتی بوده و حفظ ظاهر جدید آن‌ها مستلزم رسیدگی دائمی باشد. از این نظر، توپیاری با هنرهای کمتر شناخته شده مثل مجسمه‌سازی با یخ یا هنر رنگولی که متعلق به کشور هند است، مقایسه می‌شود.
این هنر برای اولین بار توسط رومیان در قرن اول، یعنی بیشتر از 2000 سال قبل کشف و ابداع شد. بعد از یک افول موقتی، این انگلیسی‌ها بودند که مجدداً فن توپیاری را احیا کردند. از آن زمان به بعد، این هنر در فضاهای سبز مثل پارک‌های عمومی و باغ‌های خصوصی حضور پررنگ و چشمگیری داشته است.
رایج‌ترین سبک‌های توپیاری کدامند؟
سبک‌های توپیاری با توجه به نوع و مدل شکل‌دهی به گیاهان دسته‌بندی می‌شوند. رایج‌ترین این سبک‌ها عبارت‌اند از:
🍃 توپیاری کروی
کُره یکی از محبوب‌ترین مدل‌های هندسی در اجرای توپیاری بوده که قدمت زیادی هم دارد. آنچه سبک کروی را به یکی از سبک‌های محبوب و اصیل تبدیل کرده، سادگی اجرای آن روی گیاهان مختلف است.
🍃 توپیاری هرمی یا مخروطی
هرم یا مخطور نمونه دیگری از اَشکال و مدل‌های توپیاری هستند که در عین اجرای نسبتاً ساده، ظاهر متفاوت و بعضاً تاریخی به فضاهای سبز می‌بخشند.
🍃 توپیاری اَشکال هندسی کلاسیک
پیرایش گیاهان در مدل‌های مثلثی، مستطیلی، مربعی، دایره‌ای، الماسی، شش‌ضلعی و هشت‌ضلعی نیز رایج است. این اَشکال مخصوصاً برای شکل دادن به درختچه‌های کوتاه و کم‌رشدی که از آن‌ها به‌عنوان پرچین استفاده می‌کنند، گزینه‌های مناسبی هستند. ماهیت تمیز و مرتب مدل‌های کلاسیک سبب کاربرد گسترده آن‌ها در اماکن رسمی مثل فضای سبز شرکت‌های تجاری شده است.
🍃 توپیاری ستونی
یک سبک ایده‌آل برای شکل دادن به درختچه‌های بلندی است که به‌عنوان ستون یا پایه ایفای نقش می‌کنند. با ایجاد مدل مارپیچی برای این سبک از توپیاری می‌توان جذابیت بصری آن را چند برابر کرد.
🍃 توپیاری نقوش حیوانات
نظرتان در این باره که گیاهان را به شکل حیوانات مختلف درآوریم چیست؟ این ایده طرفداران زیادی دارد؛ از انواع پرنده گرفته تا سگ، گربه، آهو، خرس، ماهی، فیل و زرافه و ... . درواقع هیچ محدودیتی وجود ندارد و در صورت تمایل حتی می‌توانید در تاریخ سفر نموده و شمایل دایناسورها را هم بازآفرینی کنید! توپیاری حیوانات برای کودکان جذابیت خاصی دارد و به همین دلیل، می‌تواند برای پارک‌های بازی انتخاب فوق‌العاده‌ای باشد.
🍃 توپیاری نقوش انسانی
در این سبک با شکل دادن به گیاهان در قالب یک انسان می‌توان یک محوطه سبز متمایز خلق کرد.
🍃 انتخاب الگوهایی که شکل انواع گل و قارچ را شبیه‌سازی می‌کنند، یکی دیگر از روندها یا سبک‌های رایج در اجرای توپیاری به شمار می‌رود.
بسته به انتخاب سبک در توپیاری این هنر می‌تواند به سادگیِ شکل دادن گیاهان صرفاً بر اساس یک قالب یا الگوی مشخص یا به دقت و پیچیدگی یک شاهکار تمام‌عیار باشد. درنهایت این مهارت مُجری پروژه است که به ایده‌های جذاب شما لباس واقعیت می‌پوشاند.
اصول توپیاری
توپیاری را باید با توجه به مجموعه‌ای از اصول و دستورالعمل‌ها اجرا کرد. اصولی که در عین سادگی، اهمیت زیادی دارند و عبارت‌اند از:
🔹استفاده از ابزارهای مناسب و تمیز برای هرس کردن گیاهان
🔹هرس و پیرایش گیاهان در فصول مناسب و در فواصل زمانی مشخص
🔹آبیاری و کوددهی درست و مناسب گیاهان
🔹استقرار گیاهان در مکان مناسب و محافظت از آن‌ها در مقابل آفات
🔹استفاده از خلاقیت برای خلق یک اثر هنری سبز یونیک و زیبا
اینجا می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره اصول خدمات مدیریت فضای سبز و شرح این خدمات به‌دست آورید 😊
مناسب‌ترین گیاهان برای توپیاری کدامند؟
همه گیاهان را می‌توان از طریق هرس و پیرایش تا حدودی شکل داد. بااین‌حال، گیاهان از نظر میزان شکل‌پذیری متفاوت هستند؛ به همین دلیل برخی گونه‌ها نسبت به گونه‌های دیگر گزینه بهتری برای توپیاری محسوب می‌شوند. به‌طور کلی، درختچه‌های همیشه‌سبز با شاخ و برگ‌های متراکم بهترین انتخاب برای ایجاد طرح‌ها و مدل‌های پیچیده هستند؛ در مقابل طرح‌های ساده‌تر تقریباً روی هر گونه گیاهی قابلیت اجرا دارند. بیایید 5 گونه عالی از گیاهان را برای توپیاری بشناسیم.
🌲درخت شمشاد
شمشاد، درختی مشهور است که پتانسیل بالایی برای رشد در انواع مختلف خاک و شرایط نوری دارد. بزرگ‌ترین مزیت شمشاد همیشه‌سبز، سادگی پیرایش و شکل دادن به آن است. این گیاه برای اجرای توپیاری در سبک‌های مکعب، طاق و مارپیچ انتخاب خوبی محسوب می‌شود. بااین‌حال، ازآنجایی‌که به نگهداری و مراقبت زیادی نیاز دارد، حفظ اَشکال پیچیده روی گونه‌های شمشاد کاری دشوار است.
🌲بوته سرو
اگر از طرفداران توپیاری مارپیچی هستید، به‌سختی می‌توانید گزینه‌ای بهتر از گیاه سرو انتخاب کنید. سرو به‌صورت بوته و درخت قابل پرورش بوده و مراقبت از آن بسیار آسان است. بوته‌های سرو، درختچه‌ها یا درختانی مخروطی هستند که اغلب حالت مارپیچی دارند؛ هرچند که در شکل‌های کروی نیز یافت می‌شوند.
ایجاد یک توپیاری مارپیچی باکیفیت و زیبا با سرو در مقایسه با شمشاد، نیاز به تجربه و مهارت بالاتری دارد. برای دستیابی به بهترین نتیجه، باید کار را زمانی که درخت یا بوته سرو هنوز جوان است، شروع کنید.
🌲درختان سرخدار
اگر یک روز و یک جا درختانی با شکل زیبای نیمکره‌ای به چشمتان خورد، بدانید که احتمالاً از گونه سرخدار هستند. این درختان به دلیل داشتن شاخ و برگ متراکم با رنگ سبز روشن، جلوه‌ای مسحورکننده در توپیاری پیدا می‌کنند. سرخدارها علاوه بر درخت، به‌صورت بوته‌های کوچک نیز قابل پرورش هستند.
🌲درختچه‌های توجا
توجا که آن را با اسامی نوش و سرو بادبزنی هم می‌شناسند، گونه مناسب دیگری برای توپیاری به شمار می‌رود. این درختچه‌های همیشه‌سبز و سوزنی فُرم که به‌صورت کاملاً عمودی رشد می‌کنند، یک انتخاب مناسب برای ایجاد حاشیه با فُرم پرچین و ستون در محوطه‌سازی هستند. توجا 5 نوع یا زیرگونه متفاوت دارد که خاستگاه برخی در آسیا و برخی دیگر در آمریکای شمالی است. تفاوت برخی گونه‌ها از حیث مراقبت و محیط رشد نسبت به گونه‌های دیگر، چشمگیر و قابل‌توجه است. پس قبل از انتخاب گونه‌ی موردنظر خود حتماً با افراد متخصص در این زمینه مشورت کنید.
🌲پیچ امین‌الدوله
پیچ امین‌الدوله، گونه خاصی از گیاهان همیشه‌سبز است که از کشور چین می‌آید و به‌واسطه شاخه‌های کمانی و برگ‌های پهن، زیبا و درخشانش معروف است. این گیاه رشد بسیار سریعی دارد؛ به همین دلیل می‌تواند در مدت زمانی کوتاه ساعت‌ها تلاشتان را برای ایجاد اَشکال و مدل‌های هندسی پیچیده، خنثی کند. به همین دلیل انتخاب آن برای اجرای توپیاری‌های ساده بیشتر توصیه می‌شود.
نمونه‌های زیبای توپیاری در دنیا
آیا فضای سبزتان را بر اساس هنر توپیاری تزئین کرده‌اید؟ شاید هم قصد دارید این کار را به‌زودی انجام دهید. در هر صورت، فرقی نمی‌کند؛ آشنایی با نمونه‌های زیبای توپیاری می‌تواند برای شما یک منبع الهام نیرومند باشند. منبع الهامی که درباره شروع کار یا سبک اجرا ایده‌های زیادی را به ذهنتان متبادر می‌کند. پس بیایید به 5 جاذبه توپیاری معروف در دنیا نگاه کوتاهی داشته باشیم:
✅ گورستان تولکان | اکوادور
باغ این گورستان به سبک توپیاری توسط خوزه ماریا آزائل فرانکو که بر حوزه‌های گیاهان، جانوران و فرهنگ بومی کشور اکوادور تمرکز داشت، بنا نهاده شد. در این گورستان بیش از 100 نمونه توپیاری وجود دارد.
✅ باغ لونس هال کامبریا | انگلستان
یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های کشور انگلستان که قدمت آن به سال 1694 می‌رسد و در اینجا نیز بیشتر از 100 اثر توپیاری وجود دارد. خالق این باغ یک باغبان فرانسوی به نام آقای بیامونت بود که به‌عنوان باغبان پادشاه جیمز دوم هم انجام وظیفه کرده است.
✅ کلیسای سن رافائل | زارسرو، کاستاریکا
آقای بلانکو برنس یک باغ توپیاری را به‌عنوان یک نماد مذهبی با معماری خاص و جذاب این کلیسا ادغام کرده است. در این کلیسا توپیاری، حضرت مسیح که صلیبی را در دست گرفته در کانون توجه قرار دارد. علاوه بر این شمایل دایناسور، اختاپوس و پول نیز در این باغ به چشم می‌خورند.
✅ باغ Marqueyssac | فرانسه
بدون تردید یکی از زیباترین باغ‌های توپیاری دنیاست که با سبکی سبز و متقارن پوشیده شده است. طراح و خالق این باغ جولیان دی کروال است؛ او از سال 1861 که باغ را خرید، 30 سال را صرف مراقبت، پیرایش و تزئین آن کرد.
✅ پارک توپیاری کلمبوس | اوهایو
در این پارک شخصیت‌های نقاشی معروف «بعدازظهر یکشنبه در جزیره گراند ژات» اثر ژرژ سورات به سبک توپیاری به تصویر کشیده شده‌اند. فضای این پارک دیدنی که توسط آقای جیمز تی میسون ایجاد شده، پُر از شمایل شخصیت‌هایی است که در حال رقص و استراحت هستند.
ارائه خدمات توپیاری فضای سبز در تهران
ایده سبز، محورهای فعالیت متعددی در حوزه پروژه‌های سبز دارد که محوطه‌سازی یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم، اجرای توپیاری می‌تواند پتانسیل نهفته در دل یک فضای سبز را شکوفا کند و کیفیت محوطه‌سازی را به سطح متمایزی ارتقا دهد. با این توضیحات اگر به دنبال یک ایده متفاوت و منحصربه‌فرد در محوطه‌سازی فضای سبز هستید، در اجرای توپیاری یک لحظه هم تردید نکنید. تخصص و تجربه ایده سبز در اجرای این پروژه، باغ و فضای طبیعی شما را به یک دفتر سبز مصور تبدیل می‌کند.