قسمت اول: چیستی، چرایی و چگونگی!
در این مطلب درباره پیش‌قدم شدن انسان برای آشتی با طبیعت صحبت می‌کنیم. راهکاری صلح‌طلبانه به نام طراحی بیوفیلیک که قرار است ما را مسکن داده و طبیعت را هم دوست بدارد.
تصوری که تا چند دهه پیش از آیندهٔ معماری شهری وجود داشت، تصویری خشک و ماشینی بود. شهری مرده، بدون رنگ و با خانه‌های مدرن از جنس مصالحی مدرن! همه‌چیز و همه‌جا به رنگ فلز، به رنگ سردِ سنگ‌های صیقل خورده. ابزارهای فلزی، سنگ‌های خوش‌تراش و تنها مناسب برای حیات انسان. تنها انسان و نه هیچ موجود دیگری!
شهری بدون طراحی فضای سبز، بدون اثر از گیاهان، درخت‌ها و گل‌های خوش‌رنگ. بدون حضور حیوانات، بدون صدای پرندگان و صدای خروشیدن آب. تصور چنین شهری هم ترسناک است. بااین‌حال زمانی گمان می‌کردیم در آینده تنها موجودات زندهٔ این سیاره خواهیم بود. فکر می‌کردیم که می‌توانیم بدون آن‌ها و به‌تنهایی دوام آوریم. اما این تصور عمر چندانی نداشت و ما خیلی زود متوجه اشتباهمان شدیم.
طراحی بیوفیلیک چیست؟
بیوفیلیک یک اصطلاح جدید است که به‌تازگی وارد فرهنگ لغت جهانی شده اما یک طرز تفکر جدید محسوب نمی‌شود. واژهٔ بیوفیلیا (Biophilia) از دو بخش Bio و Philia تشکیل شده. بیو یک پیشوند دربارهٔ چیزهای مرتبط با موجودات زنده و انسان است و فیلیا داشتن علاقه به طبیعت معنی می‌شود. بنابراین بیوفیلیک را عشق به طبیعت یا زیست گرایی هم می‌توانیم معنی کنیم.
در سال 1964 برای نخستین بار به اصطلاح بیوفیلیک اشاره شد. اریک فرم (Erich Fromm) جامعه‌شناس آلمانی بود که بیوفیلیک را یک گرایش روانی برای جذب شدن به طبیعت می‌دانست. زیست گرایی به مفهوم توانایی ذاتی ما برای ارتباط گرفتن و عشق ورزیدن به طبیعت و موجودات زنده است. در طراحی بیوفیلیک از همین گرایشِ انرژی‌بخش فطری برای ساخت شهرهای سازگار با طبیعت یا طبیعت‌گرایانه استفاده می‌شود.
متأسفانه معماری طبیعت گریز که در بسیاری شهرهای دنیا در حال گسترش است در جبهه مقابل زیست گرایی قرار گرفته. طبیعت گریزی ویژگی کسانی است که تصور می‌کنند انسان جدای از طبیعت معنا می‌شود. این افراد منکر ارتباط معنوی بین انسان و طبیعت هستند و بی‌تفاوتی نسبت به محیط‌زیست مشخصهٔ اصلی آن‌ها است. در زیر چند نمونه از طراحی‌های سبک معماری طبیعت گریز را مشاهده می‌کنید. مشخصهٔ اصلی این طراحی‌های مدرن، بی‌روح بودن طبیعت آن‌هاست.
چرا طراحی بیوفیلیک؟
پروفسور کلرت:
طراحی بیوفیلیک مدل جدیدی از معماری سبز است که وعده داده انسان‌ها را دوباره با طبیعت پیوند دهد!
به گزارش سازمان جهانی بهداشت، متأسفانه در حال حاضر استرس و بیماری‌های قلبی، دو عامل شایع در مرگ‌ومیر هستند. ارتباط محدود انسان با طبیعت و زندگی ماشینی شده، مارا به پرتگاهی عمیق نزدیک می‌کند. آلودگی، کاهش سرانهٔ محیط‌زیست، مصرف مواد غذایی غیر ارگانیک و ... ما در لبهٔ این پرتگاه قرار داده. تنها دستی که به‌سوی ما دراز شده و مارا از سقوط حتمی حفظ می‌کند، طراحی بیوفیلیک است. بله زیست گرایی!
دانشمندان می‌گویند وجود عناصر طبیعی در محیط اطراف ما علاوه بر کاهش استرس و فشارخون، ضربان قلب را تنظیم می‌کند و موجب بهبود بهره‌وری، خلاقیت و سلامت روان ما می‌شود. نتایج به‌کارگیری طراحی بیوفیلیک و زیست گرایی در ابر کمپانی‌هایی مانند آمازون، گوگل، اپل و ... این موضوع را اثبات می‌کند.
طراحی بیوفیلیک چگونه اجرا می‌شود؟
طراحی بیوفیلیک نمی‌گوید که مثلاً دیوارهای ساختمان را چمن بزنید یا هر جای خالی که دیدید یک درخت بکارید. یا اینکه اگر در محل زندگی یا کار خود چند گلدان اضافه کنید به معنی ایجاد محیط بیوفیلیک نیست. فلاورباکس و گلدان، دیوار سبز، پشت بام سبز، تراس سبز و ... همگی ابزاری برای داشتن یک محیط بیوفیلیک هستند. به یاد داشته باشید که خود علم بیوفیلیک مفهوم بزرگ‌تری دارد. هدف طراحی زیست گرا ایجاد یک محیط مدرن، استاندارد و البته طبیعت دوست است. جذابیت طراحی بیوفیلیک در این است که هم در برنامه‌ریزی و معماری شهری کاربرد دارد و هم در دکوراسیون داخلی.
طراحی بیوفیلیک به دو شکل اجرا می‌شود: یا طبیعت به شهرها راه پیدا می‌کند، یا شهرها وارد طبیعت می‌شوند. البته در هر دو حالت به‌صورت کاملاً دوستانه! در طراحی بیوفیلیک انسان، محل زندگی او و طبیعت باهم سازگار شده و به تعادل می‌رسند. در این سبک تلاش می‌کنیم تا شکاف میان معماری مدرن و معماری زیست گرایی را از میان برداریم. به‌عبارت‌دیگر هم زندگی راحت مدرنیزه را تجربه کنیم و هم این کار را در هماهنگی با طبیعت انجام دهیم.
در اکثر اوقات طراحی بیوفیلیک رویکرد نوآورانه‌ای محسوب می‌شود. مثلاً داشتن خانه بیوفیلیک مدرن در دل جنگل یا عمق دریا "بدون آسیب رساندن به محیط‌زیست" تنها با روشی مبتکرانه ممکن می‌شود. درنهایت به کمک طراحی بیوفیلیک کیفیت زندگی انسان بهبود پیدا می‌کند و زمین ما به آرامش می‌رسد.
مزایای طراحی بیوفیلیک
امروز در معماری داخلی سبز و طراحی دکوراسیون استفاده از الگوهای معماری بیوفیلیک بسیار رواج پیدا کرده. المان‌هایی مانند گیاهان، آب، نور، چوب، سنگ و.. با سبک‌های طبیعت‌گرایانه به منازل ما انرژی می‌دهند. طراحی بیوفیلیک منجر به پدیدار شدن تخصص‌های زیادی در طراحی فضای سبز داخلی و خارجی شده است.
در قسمت چرایی طراحی بیوفیلیک، درباره ضرورت و اهمیت آن صحبت کردیم. فراموش نکنید که ما موجوداتی ذاتاً ناآرام هستیم و تنها در تعامل با طبیعت است که به آرامش می‌رسیم. زیست گرایی به ما کمک می‌کند سطح استرس خود و خانواده و دوستانمان را پایین نگه‌داریم. طراحی بیوفیلیک به دنبال ایجاد یک سیستم تعادلی میان انسان مدرن و طبیعت پویا است. این نقطه تعادل گسترش دهنده ایده‌های و سیستم‌های معماری نوین و دوستدار طبیعت خواه بود. در ادامه تعدادی از مزیت‌های به‌کارگیری طراحی بیوفیلیک در معماری شهری را مشاهده می‌کنید:
- کاهش آلودگی هوا
- تغییرات رفتاری مثبت همچون: افزایش تسلط بر خود، تمرکز حواس و بهبود توانایی مقابله
- کاهش فشارخون، ضربان قلب و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا
- کاهش خشم و مشکلات عصبی اجتماعی
- افزایش بهره‌وری و سطح خلاقیت
- افزایش رضایت شهروندان
- توسعه گردشگری زیست‌محیطی
سخن پایانی
در این مطلب درباره چند عنوان مربوط به علم طراحی بیوفیلیک یا زیست گرایی صحبت کردیم. صحبت را از تعریف بیوفیلیک و اینکه اساساً طراحی بیوفیلیک چیست شروع کردیم. در گام بعدی دربارهٔ چرایی گرایش به طراحی بیوفیلیک یا زیست گرایی گفتیم. بعدازآن هم به‌صورت کلی از چگونگی طراحی بیوفیلیک صحبت شد و درنهایت مزایای آن. در پایان امیدواریم که از این مطلب لذت برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات خود را درباره طراحی بیوفیلیک و آینده آن با ما در میان بگذارید.
شرکت ایده سبز به‌صورت تخصصی در زمینه ایجاد بسترهای سبز و محوطه‌سازی فعالیت دارد. در صورت تمایل به همکاری در زمینه طراحی فضای سبز و یا دریافت مشاوره رایگان از طریق شماره‌های 09121173266، 09126494926 و 02177245295 با ما تماس بگیرید.